Quê Cha Đất Tổ

Người viết: NGỌC DUY
Bài số 712-1291-60-vb7-032605

Tác giả tên thật là Lại Ngọc Thành, sinh năm 1961, định cư tại Hoa Kỳ từ 1984, hiện là cư dân Houston, TX, công việc: Computer Engineer. Lần đầu tham dự Viết Về Nước Mỹ ông cho biết đã sẵn sàng 10 bài. Sau đây là một trong loạt bài của ông.

*

"... Má ơi má cái anh này dê
Ảnh nắm tay con
"Tiền đây, em xài đi !"
Người Bắc Kỳ đâu có kỳ như vậy
Chắc là Trung Kỳ" Hay là Nam Kỳ ... “
Vợ tui đang nằm trên võng ru cái hĩm ngủ, vừa đưa tay vỗ về con bé, nàng vừa ca bài ca vọng cổ ở trên. Thằng Cu nhà tui đang ngồi chơi đồ chơi gần đó, nghe má nó ca ngộ quá bèn bò lại võng hỏi : "Má ơi, Bắc Kỳ là cái gì vậy má " Còn Trung Kỳ nữa " “
Nghe con trẻ hỏi mà lòng tui không khỏi xốn xang. Tui thường viết văn xu+ng là "tui", và bởi vì sinh ra và lớn lên ở Sài Gòn nói giọng miền Nam tuy hổng đến nỗi chơn chất như dân Nam Kỳ lục tỉnh, nhưng đa số bạn bè đều đoán tui là dân miền Nam rặt, sinh quán đâu đó ở Cần Thơ Sa Déc Long Xuyên hay Rạch Giá. Thật ra ba tui quê quán ở tuốt ngoài Thái Bình, tỉnh lỵ xa lắc xa lơmà hồi trước năm 75 tui nghĩ sẽ không bao giờ mình có dịp đặt chưn đến đó để tìm xem nơi ba mình sinh trưởng ra sao, tìm về cội nguồn mà văn chương gọi một cách văn hoa bóng bẩy là Quê Cha Đất Tổ. Ba tui là một người hơi nghiêm nghị, ít gần gũi con cái, thành ra tui chẳng bao giờ dám mon men lại gần ông để hỏi về cái tỉnh lỵ hay làng quê mà ông đã lớn lên. Tui chỉ biết chắc một điều là làng quê của ba tui nghèo lắm, nghèo đến nỗi năm hăm mươi mấy tuổi (không có "đi vào quân đội và lòng thì chưa hề yêu ai" à nghen), ba tui phải bồng bế mẹ già và đứa em gái út mà ông thương nhứt trong mấy anh chị em, bươn chải vào Nam tìm miếng cơm manh áo. Tui chỉ còn biết tìm hiểu cuộc sống cơcực của ba tui qua hình ảnh túng bấn nghèo nàn nợ nần ngập đầu ngập cổ của Nhà Mẹ Lê của Thạch Lam, qua cái vất vưởng lang thang của Chí Phèo của Nam Cao, và thỉnh thoảng, qua một vài kỷ niệm mà Duyên Anh viết trong cuốn Hoa Thiên Lý.
Trên đường bôn ba vào Nam tìm miếng ăn, ba tui phải làm đủ thứ nghề, dừng chưn ở tỉnh này vài ba tuần, quận huyện nọ đôi ba tháng, tìm nơi "đất lành chim đậu ". Rồi ba tui gặp má tui ở Quảng Ngãi, một tỉnh ở miền Trung, nơi nổi tiếng có kẹo mạch nha và đường phổi, nơimà ông Phạm Đình Chương viết "Quê hương em nghèo lắm anh ơi Mùa đông thiếu áo Hè thời thiếu ăn". Rồi hai ông bà lấy nhau, ba tui gồng gánh thêm một người vợ trẻ, lại tiếp tục bươn chải vào Nam, và dừng chưn ở SàiGòn .
Sở dĩ hôm nay tui kể cho quí vị nghe một chút dìa thân thế của mình vì tui chợt tự hỏi hổng biết mình là người miền nào đây" Ba tui người bắc (ổng vẫn dùng chữ cái bát thay cho cái chén, cái thìa thay cho cái muỗng), má tui thỉnh thoảng vẫn trọ trẹ vài tiếng trung, còn anh chị em tui, từ đứa lớn cho tới đứa bé, vì sinh đẻ ở Sài Gòn, nên đứa nào cũng nói rặt một giọngSàiGòn, "Châu ơi ta bảo châu này Châu ga ngoài guộng châu cày dới ta". Tụi tui nói "đi dìa", nói "dăng mùng coi chừng muỗi cắn" thay vì "đi về", "giăng màn coi chừng muỗi đốt" ..., ngoài cái giọng Sài Gòn, tụi tui còn dùng chữ miền Nam khi nói chuyện, và cũng như bạn thấy đó, khi viết, tui ưng viết theo kiểu mộc mạc như nói của người dân miền Nam .
Sau năm 75 nhà tui có khá nhiều họ hàng từ ngoài Bắc vào thăm, những người mà tui cảm thấy giữa tui với họ tuycó một chút liên hệ máu mủ (đại bác bắn ba năm hổng thấy tới), nhưng thiệt là xa cách. Mang tiếng là anh chị em họ, nhưng từ cách ăn bận suy nghĩ và nói chuyện, tui cảm thấy hổng biết bao giờ mình mới hòa đồng. Có lần ông anh họ tui vô Sài Gòn chơi, ổng ngồi coi ti vithấy cô xướng ngôn viên mặc cái áo dài in đầy hoa, ổng chép miệng: "Gớm, áo gì mà hoa khiếp thế. Ở nách cũng có hoa!".
Lần khác ổng hỏi thăm chồng chị Hai tui đâu sao không thấy, chị Hai tui nói dạ ảnh đang học tập ngoài Vĩnh Phú, thằng cha anh họ của tui bày đặt an ủi: "Em viết thư khuyên nó tranh thủ mà lao động cho tốt vào. Có nợ máu với nhân dân mà còn được khoan hồng thì phải rán mà phấn đấu khắc phục ". Bà chị Hai tui liếc thằng chả bằng nửa con mắt, và từ đó trở đi bả hổng thèm nói chuyện với mấy người anh chị em họ của tui ngoài bắc vào thăm nữa, sợ bị lên lớp!

Tới năm 76, 77 khi ba tui chuẩn bị ra bắc thăm quê sau gần 30 năm xa cách, má tui hỏi có đứa nào muốn tháp tùng ba tui ra ngoải không thì anh chị em tui đứa nào đứa nấy lẩn như trạch. Không biết có phải tình cảm của anh chị em tui đối với quê nội hờ hững, hay tại mấy người họ hàng của nhà tui đã gieo vào đầu anh chị em những hình ảnh hổng mấy tốt đẹp, hay tại đứa nào cũng sợ phải ra bắc, ra ngoài "ổ" của mấy ảnh, đâu có gì vui để mà thăm thú " Có lẽ là tất cả.
Ba tui thì ổng có vẻ háo hức lắm, ổng nôn nao đếm từng ngày, và khi ổng trởdìa lại Sài Gòn, ổng lại có nhiều đêm thở dài, nói với má tui "Ngoài đó còn nghèo khổ hơn dạo tui đi. Ngày xưa thì đổ thừa thực dân phong kiến, bây giờ thì đo åthừa là chiến tranh xâm lược của Mỹ ngụy".
Tới bây giờ tui vẫn còn thấy tiếc là tại sao hồi đó tui không theo chân ba tui làm một chuyến về quê nội, vì cho dù cảnh đời có tang thương dâu bể, tui vẫn có thể tận mắt nhìn thấy cái đình làng, mái tranh vách đất, thấy được cuộc sống cơ cực của người cùng quê với ba mình, mới có thể hiểu được những nụ cười để nguyên miệng của ba tui khi ổng coi một đoạn chèo, mới hiểu thêm được những phong tục chào hỏi "lạy bác lạy chú đến chơi nhà cháu" mà ngày xưa tụi tui cho là kỳ cục (khách đến chơi nhà chào hỏi là quý rồi, tại sao phải "lạy"").
Có người nói dân miền bắc chơi hổng có vô vì đa số người bắc thường cầu kỳ khách sáo. Họ dấu được những tình cảm riêng tư trong lòng, họ có ghét mình mình cũng hổng tài nào biết được vì bề ngoài họ vẫn rất ư niềm nở. Người nam thì sởi lởi hơn, ruột để ngoài da. Tui thì tui nghĩ khác, người miền nào cũng có người tốt người xấu, cung cách đối xử và cách ăn nói tùy vào phong thổ nơi mình sinh ra, và qua nhiều thế hệ, do lối giáo dục mà nó trở thành thói quen tập quán. Chẳng hạn như bọn Mỹ, sinh đẻ ở cái xứ giàu có này, đồ ăn ăn không hết phải đem đổ sông đổ biển, ăn cái gì cũng coi có bị mập không, thì làm sao tụi nó thấu hiểu cho được cái đói, làm sao tụi nó biết được là ở Việt Nam bây giờ vào quán gọi tô hủ tiếu là đã có một đám con nít đứng chờ mình ăn xong là trút nguyên cái tô thừa vào trong lon guigoz đem dìa làm thức ăn cho cả nhà"
Nghe thằng con bốn tuổi của tui hỏi má nó về Bắc Kỳ, Trung Kỳ, Nam Kỳ, tui chạnh nghĩ không biết mai này khi nước nhà quang phục, nếu tui có làm một chuyến về quê như ba tui ngày xưa, không biết rồi nó có chịu theo tui dìa quê không. Hay là nó cũng như tui ngày xưa, lẩn như trạch"
Miền bắc miền nam có nhiều khác biệt, nhưng dù gì cũng còn nói chung một ngôn ngữ. Còn xứ Mỹ này và Việt Nam, hai nếp sống hai phong tục, làm sao tui có thể kỳ vọng được nơi thằng con mình một chút luyến lưu về quê cha đất tổ, khi mà chính mình đây, tình cảm ấy hãy còn rất mơ hồ.
Dù gì thì tui vẫn cứ ước mong có một ngày tui sẽ có dịp dẫn thằng Cu và cái Hĩm của mình dìa quê, thắp cho ba tui một nén hương mà ngày ổng nằm xuống tui còn đâu đó lưu lạc nơi xứ người, tui sẽ dẫn chúng nó đi thăm khắp mọi miền đất nước. Nhứt định tui sẽ dẫn nó ra tận ngoài Thái Bình, cho chúng nó thấy tận mắt quê nội, dù là một quê nội nghèo nàn xơ xác, dẫn chúng đi ăn kẹo mạch nha ngoài Quãng Ngãi, đưa chúng vào Sài Gòn thăm ngôi trường tiểu học nơi tui ê a tập đánh vần, và còn biết bao nhiêu nơi chốn nữa. Lúc đó tui sẽ giải thích với nó: "Ông nội con quê ở Bắc Kỳ, còn bà nội ở Trung Kỳ, ba thì lớn lên ở miền Nam, còn con sinh đẻ ở My. Nhưng dòm xem, tất cả chúng ta đều là người Việt. Khi mà chúng ta đều hướng về quê cha đất tổ thì mọi ranh giới miền này miền nọ, mọi giọng nói miền bắc nghe sang cả miền nam giản dị mộc mạc, mọi cung cách sống khách sáo như miền bắc hay xởi lởi như miền nam, tất cả đều trở thành vô nghĩa" .
Bạn có đồng ý với tui không. Và nhớ cầu chúc cho tui sẽ có một ngày thực hiện được mơ ước của mình nghen.

NGỌC DUY

• Tư Lễ Phật Đản Tới Memorial Day
• Nao Nao Tình Người Mùa Đại Dịch
• Cô “Đốc Tờ Nho”
• Tưởng Tiếc Twin Tower