![]() |
Người viết: Nguyễn Đức Quang
Bài số 2247 -1624-24-vb5130308
Tác giả Nguyễn Đức Quang là cư dân thành phố Renton, tiểu bang Washington. Xin đừng lầm với nhạc sĩ du ca Nguyễn Đức Quang tại Cali. Hơn một lần, ông Quang đã góp bài cho Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ. Bài mới của ông lần này là bài viết về hai dòng sông. Một đã chết là sông Black River gần thị trấn Seattle. Và hai, là về dòng sông Hương mà tác giả yêu quí đang trong tình trạng ngô độc nặng.
Trước đây, tôi chưa bao giờ thấy hoặc nghe ai nói có một dòng sông chết. Trong quyển “Sài Gòn Năm Xưa” của cụ Vương Hồng Sển có một chương viết về những dòng sông đổi dòng, những con rạch bị lấp.
Tại thành phố Renton, nơi tôi đang cư trú có một dòng sông không còn nữa: Dòng sông Black River. Dòng sông mang tên định mệnh Black nên số phận của nó hẩm hiu, buồn thảm.
BLACK RIVER
Sông Black River đã có từ hàng ngàn năm. Nhìn những bức ảnh đen trắng chụp vào thế kỷ 19 mờ mờ, ảo ảo cho ta thấy cảnh hoang sơ của thời kỳ vắng bóng người. Một dòng sông thường bắt nguồn từ miền Cao Nguyên hoặc từ vùng núi cao, nhưng sông Black River bắt nguồn từ một hồ lớn mang tên Washington. Trong bài viết REQUIEM FOR A RIVER trên tuần báo The Weekly ngày 10/16 - 12/22/85, ông David M. Buerge cho biết về sự hình thành của sông Black River như sau:
5700 năm trước một trận địa chấn lớn xẩy ra. Tiếp theo đó, ngọn của núi Rainier bị xụp đổ. Một trận bão gồm bùn, đá, băng ầm ầm đổ xuống sườn núi phía bắc. Bùn, đá, băng đổ vào các thung lũng của vùng cổ xưa Puyallup and White Rivers, và tràn vào vịnh Puget Sound. Ở vào thời điểm đó, vịnh Puget Sound vươn tới phía đông của con kênh hiện tại và chiếm cả vùng đầm của thung lũng Green River và hồ Washington. Suối bùn và đá hợp với phù sa của những dòng sông đã đẩy lùi vịnh Puget Sound về biên giới hiện nay. Phù sa bồi vào đồi Earlington thuộc thị trấn Renton, nằm phía nam của đồi Beacon thuộc thành phố Seattle, đã ngăn nước chảy vào hồ Washington. Những con rạch cạn dần, không còn nước chẩy vào hồ. Sự kiện địa chấn xảy ra, nước hồ Washington và sông Cedar đã phối hợp để tạo thành một dòng sông đổ vào sông White River và chẩy ra vịnh Puget Sound. Dòng sông ấy mang tên Black River.
Sông Black River là con sông kỳ lạ. Nó còn có tên khác là Sông Hai Cửa Khẩu - Two Mouth-. Một cửa chẩy vô sông White River nay có tên là Green River. Đến mùa xuân, Black River có một cửa khẩu khác. Ông David M. Buerge giải thích: Cánh đồng chứa nước lụt của sông Black River quá phẳng đến nỗi mỗi năm vào mùa xuân, nước sông White River tràn vào cánh đồng chứa nưóc lụt của Black River và đẩy ngược dòng nước chẩy ngược lại vào hồ Washington. Hồ Washington là cửa khẩu thứ hai trong những trận lụt mùa xuân. Sư kiện này chỉ kéo dài khoảng một tháng.
Black River là dòng sông êm đềm, không rộng và ngắn, chỉ dài chừng hơn hai chục cây số. Ông Clarence Dullahaut đến cư trú tại Renton năm 1903 trả lời phỏng vấn được ghi lại trong bài viết A RIVER FORGOTTEN của ông Louis T. Corsaletti, ông nói: "Black River là con sông đẹp, dễ thương và êm đềm. Tôi vẫn nhớ những ngày hạnh phúc được bơi lôi trong thời niên thiếu. Có khúc sông rộng dành cho thanh niên và khúc sông nhỏ hơn dành cho thiếu niên. Trẻ thơ thì tắm ở khúc sông ngày nay là đại lộ số 2."
Black River là dòng sông ngắn, không rộng, nhưng Black River và lòng chảo đã cung cấp tài nguyên, thực phẩm, đất đai mầu mỡ và phương tiện chuyển vận hàng hóa cho con người không phải là nhỏ.
CƯ DÂN CỦA BLACK RIVER
Những con vật đến dòng sông Black River trước con người. Cá Hồi là loài cá được biết đến nhiều nhất tại sông Black Rivers và hầu hết những con sông tại miền Tây Bắc Hoa Kỳ. Cá Hồi trở về nơi chào đời từ vịnh Puget Sound của biển Thái Bình Dương để sinh nở. Một luồng đi ngược dòng White River nay đổi tên là Green River. Một nguồn rẽ vào sông Black River để đến hồ Washington hoặc ngược dòng sông Cedar River. Có cá thì có những con vật ăn cá. Chim Heron, cư dân bên bờ sông Black River, còn tồn tại đến ngày nay và đang được thành phố bảo vệ như một loài chim quí hiếm.
Sau cá và chim, tiếp đến là con người. Đầu tiên là những người da đỏ bản xứ, thuộc bộ tộc Duwamish, đến định cư hai bên bờ sông Black River và Cedar River. Họ bắt cá, trông khoai, hái trái blackberry để ăn và phơi khô làm bánh. Người da đỏ đã đến cư ngụ bên bờ sông Black River hơn 1400 năm. Năm 1916 họ vẫn còn sinh sống bên bờ Black River.
Di dân da trắng đến vùng Tây Bắc Hoa Kỳ từ đầu năm 1800. Người da trắng đầu tiên tới định cư và lập nghiệp bên dòng sông Black River là ông Henry Tobin. Năm 1853 ông chèo thuyền cùng với vợ bà Diana Tobin ngược dòng sông Duwamish và Black River. Ông bà Tobin lập ra một trại mộc bên bờ sông Black River. Rừng cây phong phú,sum sê và sức nước để chạy máy xưởng cưa đã giúp ông Tobin có phương tiện khai thác gỗ và đem những sản phẩm của ông đến thị trường Seattle. Sự thành công của ông bà Tobin đã quyến rũ những di dân da trắng đến vùng này. Năm 1854, Dr. R.H. Bigelow, người hang xóm của ông Tobin, tìm thấy quặng than trong trang trại của ông. Những năm sau đó, người ta tìm thấy những mỏ than ở những vùng đồi quanh Renton. Người da trắng đến vùng Black River và Cedar River càng ngày càng đông. Người thành công nhất là Captain William Renton. Ông Renton là người kinh doanh nghành gỗ nổi tiếng, ông đã mua những mỏ than của ông Smithers và thành lập Renton Coal Company. Năm 1875, người da trắng tại vùng này thành lập một thành phố. Người ta đã lấy tên của ông Captain William Renton (1818-1891) để đặt tên cho thành phố: RENTON.
Chiến tranh giữa người bản xứ Da Đỏ và di dân Da Trắng
Lịch sử kể lại rằng những năm đầu tiên người di dân da trắng đến vùng Tây Bắc Hoa Kỳ, sự giao thiệp của họ với người da đỏ bản xứ là bình thường. Người da đỏ trong vùng rất thích những dụng cụ của người da trắng đem đến cho họ. Người da đỏ cảm thấy thoải mái với nhóm người da trắng ít ỏi. Những năm sau đó, người da trắng đến vùng này càng ngày càng đông thì quan hệ của họ với người da đỏ bản xứ cũng thay đổi. Sự kiện gia tăng đông đảo người da trắng trong vùng đã quấy nhiễu đời sống cổ truyền của người dân bản xứ. Người da trắng thèm muốn đất đai của dân bản xứ để khai thác tài nguyên, lập nhà máy. Chiến tranh giữa dân bản xứ và di dân da trắng là điều không thể tránh khỏi. Chiến tranh đã xẩy ra vào năm 1855. Trong trận chiến tranh lâu dài, người da đỏ đã tiêu hủy nhà máy của ông Tobin. Ông bà Tobin phải chạy trốn đến nơi an toàn. Nhưng tất cả công nhân của ông không chạy kịp đều bị người da đỏ giết chết. Ông Tobin chết bệnh năm 1857. Người da đỏ thua trận và phải ký một thỏa ước với chính quyền Hoa Kỳ. Theo thỏa ước, người da đỏ phải miễn cưỡng sống trong những vùng tập trung do người da trắng chỉ định. Người da trắng theo chân đoàn quân chiến thắng đến cư ngụ càng ngày càng đông. Người da đỏ bản xứ trở thành thiểu số và cam chịu sống trong những khu tập trung.
NGUYÊN NHÂN CÁI CHẾT CỦA SÔNG BLACK RIVER
Không có quyển sách nào viết về dòng sông Black River, chỉ có vài bài viết hiếm hoi viết về con sông này mà tôi tìm kiếm được trên các mạng internet và trong thư viện Renton. Tất cả các bài viết đều nói nguyên nhân cái chết của dòng sông Black River là sự hoàn thành con kênh đào Lake Washington Ship Canal. Theo tôi có một nguyên nhân thứ hai nữa gây ra cái chết của dòng sông Black River.
Nguyên nhân thứ nhất
5. Black River Inn
Black River Inn
111 Airport Way
Renton, WA 98055
Tel: (425) 255-2221
Sau gần một thế kỷ dòng Black River nhỏ bé qua đời, có bao nhiêu người dân Renton còn nhớ sông Black River" Những ngày nắng hiếm hoi ở nơi tôi trú ngụ, người dân Renton cũng rất hiếm khi được nhìn thấy những con chim Blue Herron và Eagle giang cánh rộng trên bầu trời. Học trò vẫn đến trường Black River. Ít ỏi người dân Renton vẫn tới Black River Community Service Center hoặc ăn tại quán trọ nghèo nàn Black River Inn.
Vẫn còn một bóng mờ mờ của nàng công chúa sầu muộn mang tên Black River ở Renton.
NGUYỄN ĐỨC QUANG