![]() |
Tác giả Nguyễn Đức Quang là cư dân thành phố Renton, tiểu bang Washington. Xin đừng lầm với nhạc sĩ du ca Nguyễn Đức Quang tại Cali. Hơn một lần, ông Quang đã góp bài cho Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ. Bài mới của ông lần này viết về hai dòng sông. Một là sông Black River đã chết gần thị trấn Seattle. Sau đây là bài thứ hai, về dòng sông Hương mà tác giả yêu quí đang trong tình trạng ngô độc nặng. Hình bên là sông Hương, Hue - Perfume River, Photo by JOHN JANTAK
Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn có một bản nhạc mang tên “Có Một Dòng Sông Đã Qua Đời” nghĩa là có một dòng sông đã chết.
Mười năm xưa đứng bên bờ dậu
Đường xanh hoa muối bay rì rào
Có người lòng như khăn mới thêu
Mười năm sau áo bay đường chiều
Bàn chân trong phố xa lạ nhiều
Có người lòng như nắng qua đèo
Tóc nguời như dòng sông xưa ấy đã phai
Đã lênh đênh biển khơi
Có lần bàn chân qua phố
Thấy người sóng lao xao bờ tôi
Mười năm chân bước trên đường dài
Gặp nhau không nói không nụ cười
Chút tình dường như hiu hắt bay
Mười năm khi phố khi vùng đồi
Nhìn nhau ôi cũng như mọi người
Có một dòng sông đã qua đời
Trả lời phỏng vấn, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cho biết về sự ra đời của bài "Có Một Dòng Sông Đã Qua Đời" như sau: Trong tình yêu có nhiều cách đau khổ vì yêu. Yêu người này thì đau khổ cách này. Yêu người kia thì đau khổ cách kia. Có một dòng sông đã qua đời là một truyện tình có thật. Hôm đó, tôi đi qua cầu bắc ngang hồ Xuân Hương. Tôi thấy người tình cũ đi với người yêu. Tôi cảm thấy một mất mát quá lớn.Tôi đi qua cầu, nhìn dòng nước chẩy, tôi không chỉ mất người đó thôi mà mất cả dòng nước kia. Mất tất cả. Mất mát tưởng là nhỏ, nhưng cuối cùng rất lớn. Có một dòng sông đã qua đời không phải chỉ là ví von. Người tình đi giống như dòng sông mất đi. Nàng đi qua dòng sông và tôi mất nàng và mất cả dòng sông. Trước kia nó đẹp vô cùng, nhưng từ phút đó không có ý nghĩa gì cả. Nó đem đến nỗi buồn giống như mất mát kia. Vì vậy mà có bài bài "Có Một Dòng Sông Đã Qua Đời".
Như vậy Dòng Sông Đã Qua Đời của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn là không có thật, bài hát chỉ kể lại một truyện tình có thật.
Sau đây là niềm thương yêu và nỗi lo âu tôi muốn gửi về một dòng sông có thật, dòng Hương giang của Huế.
*
Năm 2005 tôi trở về Huế. Hai mươi năm, tôi mới trở lại dòng sông Hương. Tôi đến nhà người em trai. Nhà em tôi nằm trên bờ sông Hương. Hai anh em đứng trên bến ở vườn sau nhà. Sông Hương vẫn thật đẹp. Nhìn qua cồn Hến, cồn Hến vẫn đẹp như xưa. Một lần tôi hỏi em tôi về lụt lội. Em tôi trả lời:
- Năm 2001 nhà nước đã có kế hoạch mở rộng sông Đông Ba, làm con đường dọc theo bờ sông.... Nhưng đến nay vẫn chưa thi công. Nhà nước còn có một kế hoạch rất lớn. Đào hố chứa nước tại Tả Trạch ở phía Tây Nam thành phố. Công trình này rất lớn. Dự trù hồ sẽ hoàn thành năm hai ngàn lẻ chin hay mười chi đó. Năm vừa rồi lụt lớn. Chắc sang năm phải bắt đầu khởi công... vì lụt càng ngày càng lớn. Mỗi lần lụt gây hậu quả nghiêm trọng hơn về vật chất: hư hại nhà cửa, mùa màng... về dịch bệnh, về văn hóa: cổ thư và công trình kiến trúc cổ bị hư hỏng.
- Vì sao chưa thi công "
- Em không biết... Từ từ, gấp làm chi. Nhà nước còn phải lo những việc lớn khác như tổ chức Festival Huế, lo xây khách sạn 5 sao, lo tổ chức chỗ vui chơi giải trí để thu hút khách du lịch. Dân Huế mình quen lụt lôi hàng ngàn năm nay rồi. Lụt là việc bình thường nên nhà nước vẫn vô tư.
Một lần khác tôi hỏi em tôi về thú bơi trên sông Hương
- Chú vẫn bơi sông
- Không anh ạ.
- Vì sao "
- Sông Hương ô nhiễm, không ai bơi sông. Chừ thỉnh thoảng em bơi ở hồ tắm gần sân vận động.
Tôi hỏi về Festival Huế, em tôi trả lời:
- Có Festival cũng tốt anh ạ. Trước hết là dân Huế có những ngày vui. Anh biết thành phố Huế là thành phố trầm lặng, nhất là về đêm. Thứ hai là nhờ Festival, nhà nước xây cất thêm nhiều công trình, chỉnh trang làm đẹp thành phố, làm đẹp sông Hương. Hôm qua, em đưa anh đi tham quan thành phố. Anh đã thấy trong đại nội, nhà cửa khang trang hơn, sạch sẽ hơn. Bờ sông từ cầu Tràng Tiền lên đến chùa Thiên Mụ đã được giải tỏa... Sau Festival, dân Huế không phát huy tinh thần làm sạch, làm đẹp thành phố. Không thừa thắng xông lên mà lại thối lui. Anh thấy sông Đông Ba trước chùa Diệu Đế nước như đặc lại. Sau cồn Giả Viên, rác rến nổi lềnh bềnh. Không ai kêu, không ai la, không ai giải quyết.
Một buổi tối, tôi và vợ tôi đi dạo dọc theo bờ sông từ cầu Tràng Tiền về phía trường Quốc Học. Chúng tôi đi trên con đường lát đá dọc theo bờ sông. Bên trái tôi là những dẫy nhà hàng ăn uống, bên phải là dòng sông Hương. Trên sông có hai con thuyền lớn dành cho du khách thưởng thức ca Huế. Bờ bên kia có nhà hàng lớn sang trọng. Tôi cảm thấy không gian của sông Hương bị thu hẹp so với trước. Rất vắng người đi dạo, mặc dầu đang là mùa hè. Một cặp thanh niên trẻ đang ngồi tình tự trên bờ tường bên bờ sông. Nhìn cặp thanh niên ngồi bên nhau, tôi thấy vui và ấm lòng. Dòng sông Hương vẫn có tình yêu, vẫn là nơi những cập trái gái đến tự tình. Tôi cầu mong cho hai anh chị thanh niên này được tràn đầy hạnh phúc. Đi đến bến nước, nhìn xuống bờ nước sâu và tối, tôi thấy một thanh niên đang tiểu tiện. Mùi khai của nước tiểu xông lên nồng nặc. Tôi kể việc này với em tôi. Em tôi nói:
- Bậy thật... Mấy anh chàng ăn nhậu ở nhà hàng tè chứ ai nữa
- Nhà hàng không có phòng tiêu tiểu hay sao" Từ nhà hàng ra chỗ bến đâu có gần.
- Chắc chắn là nhà hàng có phòng tiêu tiểu. Tuổi trẻ thường ngông nghênh. Tè ngoài trời vừa mát, vừa có vẻ là dân chơi
- Không ai biết tình trạng bê bối này sao"
- Anh mới về còn biết, huống chi là dân Huế
- Không ai lo giải quyết bê bối này sao"
- Nhà nước lo. Nhà nước cũng chẳng phải lo... Vài tháng nữa, nước lụt sẽ cuốn hết hôi hám. Sông Hương lại thơm tho ...
- Chú nói nghe thấy ghét
Em tôi cười hì hì
Một hôm em tôi đưa tôi vào quán giải khát “không gian xưa” trên dốc Nam Giao. Tôi nói với em tôi:
- Bây giờ người ta lại chuộng cổ, tiếc xưa nên đặt toàn tên hoài cổ. Quán giải khát “Không Gian Xưa”, khách sạn “Cung Đình” xây chẳng khác chi cung vua, phủ chúa, chè cũng có tên “Chè Cung Đình.”
- Anh có muốn, em đưa anh đi xem “không gian ngày nay” không"
Tôi gật đầu.
Em tôi đưa tôi đến ăn ở tiệm phở trên đường Lê Lợi gần trường Đại Học Luật ngày xưa. Tiệm phở gia truyền Nam Định. Tôi hỏi em tôi:
- “Không gian ngày nay” đây à"
- Không phải. Ngày xưa học thi, thỉnh thoảng anh em mình ăn phở đẩy của ông người Bắc. Trước 75 cũng có một tiệm phở trên đường Trần Hưng Đạo gần rạp chiếu bóng Tân Tân. Phở thì có chi lạ với dân Huế mình. Ăn xong, em đưa anh đến không gian ngày nay.
Em tôi đưa tôi đến đường Huyền Trân Công Chúa nay đổi tên là Bùi Thị Xuân. Chính quyền mới đổi tên trường Đồng Khánh thành trường Hai Bà Trưng thì hợp lý. Thay tên đường Huyền Trân Công Chúa bằng tên Bùi Thị Xuân thì tôi không hiểu được. Tôi hỏi em tôi:
- Thay tên đường Huyền Trân Công Chúa thành Bùi Thị Xuân, nhà nước không sợ hai bà xích mích sao.
- Lo chi anh, hai vị nữ anh hùng có chấp chi những truyện nhỏ nhặt. Hai bà có quở mắng, trừng trị là quở mắng, trừng trị những đứa con cháu làm chuyện tào lao... Buổi ban đầu giao thời, bao giờ cũng có những quyết định ngu xuẩn. Dần dần người ta cũng phải sửa đổi. Nhà nước đang cho xây dựng đền Huyền Trân Công Chúa to đẹp. Mặc dầu cho xây dựng trùng tu đền Huyền Trân không nhằm mục đích phục hồi vị thế anh hùng của Công Chúa Huyền Trân mà mục đích chính nhằm phục vụ cho nghành du lịch. Nhưng như thế cũng tốt vì trùng tu đền Huyền Trân thực hiện được cả hai mục đích: Con cháu biết Công Chúa Huyền Trân có công trong việc mở mang lãnh thổ về phương Nam mà không đổ một giọt máu của dân Việt và đền của Công Chúa Huyền Trân sẽ là địa điểm thu hút khách du lịch.