Tác giả Trương Tấn Thành, ngụ tại Lacey, WA. Tốt nghiệp MA, ngành giáo dục năm 2000, hiện là trợ giáo cho trường dạy người da đỏ và giảng viên parttime cho Đại học cộng đồng SPSCC, Olympia, WA. Bài viết mới của ông có ghi lời đề tặng “Để tưởng nhớ những ngày sống gần anh Phan Văn Khánh.”
Trước tiên xin được thưa cùng các bạn là tên “Geoduck” không có dính dáng gì tới các chú vịt nhà ta cả vì nó không có lông, không có hai cẳng mà cũng không biết kêu “cạp cạp”. Nó là một giống sò mà cũng không phải là sò có…lông! Nó là một giống sò mà mấy bà, mấy cô thấy thì bỗng tía tai, đỏ mặt (nói thật, không phải đùa). Từ một vô danh tiểu tốt, nay geoduck đã được nâng lên hàng hải sản có giá trị kinh tế tầm cỡ tiếng tăm quốc tế mà chỉ đặc biệt ở vùng Tây Bắc nước Mỹ mới có thứ sò này. Dân Nhật vốn thích ăn seafood, sẵn sàng trả tới $30 một pound (0.38kilo) để được ăn sò này đấy các bạn à.
Tên khoa học của sò geoduck là Panopea abrupta, người da đỏ ở vùng Nisqually gọi là “gwe-duk” có nghĩa là “đào sâu” do theo âm đó mà người Mỹ viết thành Geoduck (theo âm tiếng Việt thì đọc là “ghui-đất). Kích cỡ của sò này thường được dân miền Tây Bắc khoa trương không sai là loại sò lớn nhất thế giới. Sò này có thể sống lâu tới 150 năm và sẽ thành một “quái vật” nặng tới cỡ 20 pounds! Kích cỡ của "ghui đất" rất đáng kể vì theo George Gordon nhà thiên nhiên học, tác giả cuốn hướng dẫn về sò “Field Guide to the Geoduck” thì nếu cộng cả thịt lẫn vỏ thì sò này sẽ là một “sinh khối” (biomass) lớn nhất trong các chủng loại trong vùng Puget Sound. Ông nói “Nếu bạn chất đống tất cả số cá salmon, hải cẩu, cá voi orca và tất cả mọi loại trong vùng thì Geoduck sẽ là đống to nhất”.
Có khoảng 130 triệu sò này ở kích thước trưởng thành (khoảng 2 pounds hay lớn hơn) theo định nghĩa của TB Washington, trong vùng được cho phép đào ở độ sâu giữa 18 và 70 feet (1foot=3.8cm). Có tất cả khoảng từ 300 tới 400 triệu sò trưởng thành ở Washington, theo sự ước lượng của Ron Teissere, giám đốc sở Geoduck của Bộ Tài Nguyên Thiên Nhiên tiểu bang. Có thể nói số sò này còn đông hơn là dân số của Mỹ! Kích cở của sò này là đáng nói vì ngoài khẩu vị, sự đông đảo và giá trị cao về kinh tế, chính cái hình thù của nó mới làm cho ta phải ….hết hồn! Hết hồn rồi tuy thấy sợ nhưng vẫn…phải dòm! Đàn ông thì há hốc miệng. Còn mấy bà mấy cô thì gần... quay đi! Vì sao" Vì sò geoduck có hình dạng quái ác giống như…cái của quý của tụi đàn ông! Chính trường đại học hippie của tiểu bang, nơi tôi tốt nghiệp --The evergreen State College ở Olymopia-- đã lấy con sò geoduck làm biểu tượng cho trường và dám dùng cả châm ngôn bằng tiếng La tinh ghi bên dưới là: Ommi Extaris, có nghĩa là “để cho nó lòng thòng ra ngoài” nữa mới là chịu chơi chứ!
Trước đây dân miền Tây Bắc chào thua vì không tài nào đào được sò này ở độ sâu hai ba feet trong cát hay bùn. Nhưng giữa những năm 1960, một anh người nhái tên là Bob Sheats trong khi lặn tìm thủy lôi bị lạc hướng trong vùng của Benbridge Island thì thấy sò geoduck, những con sò trưởng thành có thể tụ tập dầy đặc, cứ hai feet vuông là một chú. Bộ ngư nghiệp công nhận khám phá này và bộ tài nguyên thiên nhiên tuyên bố quyền sở hữu vùng đất bùn có geoducks. Sau đó hai bộ tìm cách thương mại hóa sò này. Mới đầu mấy tiệm ăn chỉ trả có 10 xu một pound. Sau đó công ty King Clam ở Tacoma bắt đầu gởi qua bán ở Á Châu và tới năm 1980 thì bán được tới 95% số đào được. Từ món súp chowder bị chê, giờ geoduck lại thành món sashimi được ưa chuộng ở Nhật!
(Viết theo bài của Williams Dietrich “Our Northwest”)