Lại Chuyện "mày, Tao"

Chu Tất Tiến là một nhà hoạt động truyền thông Việt quen thuộc tại Nam Cali. Ông vừa là một võ sư, người dạy Thái Cực Quyền, thực hiện chương trình truyền hình... vừa viết báo, viết tiểu thuyết,
Tốt nghiệp B.A. về creative writing tại California University at Fullerton, với bút hiệu Tien Chu, ông là tác giả một số truyện ngắn, tiểu thuyết bằng Anh ngữ đã được xuất bản, như Legend of the Beot People, A Fairy Tale. Tiểu thuyết anh ngữ mới nhất của ông là “The Strugle,” kể chuyện tình thời chiến tranh Việt Nam giữa một cô nhà báo Mỹ với một chàng sĩ quan VNCH. Sách vừa được ấn hành bởi Dorrance Publishing Co., INC. Riêng với giải thưởng Viết Về Nước Mỹ, Chu Tất Tiến đã góp nhiều bài viết đặc biệt thuộc nhiều thể loại. Và lần này, thêm một bài mới.

*

Trong những bài viết trước đây, cũng về chữ "mày, tao", người viết đã có dịp trình bầy lại những nét văn hóa tuyệt hay của văn chương, chữ nghĩa Việt Nam mà không có một dân tộc nào có được.
Khi vừa tán nàng, thì anh nói "thưa cô, cô cho phép tôi được làm quen nhé"" Nếu nàng không chịu đèn, nàng trả lời: "Tôi không huỡn!" Trường hợp mà ông nọ lại cỡ "sồn sồn", mà nàng mới chưa tới ba mươi, nàng có thể nhoẻn miệng cười: "Thưa Chú, cháu không dám ạ!" Hoặc: "Thưa Ông, tôi không hiểu Ông nói gì!" Nhưng nếu nàng thấy cũng có chút chút cảm tình, thì nói: "Lan... không biết đâu!". Nàng dùng tên mình để xưng hô. Nếu chịu hơn một chút, lại nói: "Em.. em.. tùy anh đấy!" Chàng được thể, cũng lập tức xưng "anh" và gọi nàng bằng "em" luôn!
Rồi hẹn hò, bồ bịch, chàng âu yếm gọi nàng: "Bà xã ơi! ra đây ông xã biểu nè!" Sau khi trầu cau, rồi mấy tí nhau ra đời, chàng gọi nàng bằng "bà nó" và nàng gọi chàng bằng "ông nó".Vui miệng, chàng kêu: "Má cu Tý đâu, ra tui biểu!" Người Bắc đôi khi gọi vợ bằng "mợ", gọi chồng bằng "cậu". Như thế, văn nói của người mình, phải công nhận là độc đáo lắm, hay lắm, dễ thương lắm.
Vậy mà, một số đông người, khi dịch chữ "I, YOU" lại biến thành "mày, tao" ráo trọi" Gọi mấy tên bạn Mỹ bằng "mày, tao" thì "Ô Kê" nhưng bảo những người Mỹ gọi mình bằng "mày, tao" thì quái dị quá!
Một ông kể chuyện cho bạn bè nghe: "Hôm nọ, tự nhiên, con mẹ xếp tao, gọi tao lên nói Mày làm việc giỏi lắm, tao tăng lương cho mày đấy!" Nghe một bà đầm Mỹ xưng "mày, tao" với đàn ông Việt thật rất tức cười, rất "oải", nhưng nếu ghép mấy chữ "mày, tao" vào miệng mấy nhân vật chính trị lại càng lạ lẫm hơn!
Bữa hổm, nghe một nhân vật chính trị kể chuyện về cuộc gặp gỡ với một chính khách Mỹ. "Ổng" nói: "Ông X. nói với tôi là cộng đồng mày cứ yên chí đi, tao sẽ giúp tối đa cho tụi mày!" Nghe xong câu này, mọi người đều thấy lỗ tai lùng bùng, không tin nổi là có những danh xưng thân mật đó được dành cho câu chuyện trên. Bởi vì những chữ "mày, tao" đó được dùng để trả lời cho một câu hỏi rất trịnh trọng của nhân vật kia: "Thưa Ông X., về vấn đề mà cộng đồng chúng tôi đang đề cập đến, ông nghĩ sao"" Như vậy, chẳng hóa ra là ông X. kia coi thường người hỏi như một kẻ thuộc cấp dưới tay, nên mới dùng chữ "tao, mày"" Hoặc là ông kia đã thân mật từ mấy kiếp, nên vừa gặp đã vỗ vai "mày, tao""
Không còn "Ông, bà, anh, chị" nữa sao" Không còn chút lịch sự tối thiểu nào với nhau nữa sao" Bà Giám đốc một cơ quan chính phủ được gọi là "con mẹ", một cộng đồng được gọi là "tụi mày", nghe rất kỳ lạ. Nếu những câu trên mà được dịch là: "Hôm nọ, bà xếp tôi gọi tôi lên, nói Anh làm việc giỏi lắm, tôi tăng lương cho anh" và "Anh cứ yên chí đi, tôi sẽ giúp tối đa cho các anh" thì cả người nói và người nghe thấy thoải mái hơn nhiều.
Hình như sang Mỹ rồi, một số người Việt mình nẩy sinh ra mặc cảm tự ti, vì nghĩ rằng mình đi sang đây, phải nhờ vả người ta, tâm lý lúc nào cũng không ổn. Nên gọi luôn người chủ nhà bằng "mày", và xưng "tao" cho đỡ mặc cảm. Kể như là họ thân mật với mình, kể như là họ bằng vai vế với mình, hoặc là muốn ra cái điều ta hơn họ, nên mới gọi họ bằng "mày". Điều ngạc nhiên là những danh xưng thân mật lố bịch này lại phát xuất từ nhiều người có học đầy đủ nữa. Không phải chỉ là những em nhỏ đang học Việt ngữ, chưa rành tiếng Việt nên mới nói rằng "Má con đi chơi bời rồi!" hoặc " Mấy anh em con nhà nó đến thăm bố tao..."; không chỉ là những người bạn thân mật "mày, tao", những người ít để ý đến văn học, văn hóa, văn chương; mà các nhân vật trịnh trọng cũng hay dùng danh xưng "mày, tao" nữa. Dĩ nhiên, cũng có nhiều trường hợp, người dịch bất ngờ không kịp tìm ra danh xưng thích hợp, nên mới tạm dùng hay chữ này thay thế. Nhưng điều này, nếu có, chỉ xẩy ra thống chốc mà không lặp lại. Việc tiếp tục lặp đi lặp lại như một thói quen hai chữ "mày, tao" mới thật cần sửa đổi.
Văn hóa Việt Nam có nhiều nét đặc thù mà chúng ta thấy cần phải hãnh diện. Như ngôn ngữ thông dụng có nhiều biến đổi lạ lùng mà rất ít người ngoại quốc học được, như những tác phẩm văn chương vĩ đại mà thế giới phải khâm phục (Đoạn trường Tân Thanh, Cung ốn Ngâm Khúc, những bài hịch của Nguyễn Trãi, Trần Hưng Đạo...) như chất "thơ" đã thấm nhập vào hầu hết mọi người lớn tuổi đang sống ở Việt Nam, hoặc sống ở quê hương nhiều hơn ở nước ngoài, (từ cô gái chèo ghe, đến anh trai làng, anh thợ mộc, thợ nề, giới trẻ đến lớp già...cũng biết làm thơ hoặc thích nghe thơ), như vậy, nếu mình có thể trân trọng, bảo vệ và phát huy nền văn hóa này đến lớp trẻ, thế hệ thứ hai thì chẳng phải là công việc đáng làm ư"
Trong việc bảo vệ và phát huy nền văn hóa trong sáng này, có một công việc giản dị mà ai làm cũng được, đó là việc xử dụng đúng cách, đúng chỗ những Nhân xưng đại danh từ, nhất là hai chữ "mày, tao", để cho thế hệ trẻ không có ý nghĩ rằng văn hóa mình đang đi xuống. Nếu hai người đang yêu nhau, không thể gọi nhau bằng "mày, tao", thì tuyệt đối cũng không có những vị giáo sư gọi học trò Việt bằng "mày", lại càng không thể cho chính khách ngoại quốc gọi cộng đồng mình bằng "chúng mày" được.

Chu Tất Tiến.

• Tình Bạn
• Tử Thần Bỏ Sót
• Tờ Đơn Ly Dị
• Người Lấy Bốn Vợ