Tác giả Nguyễn Kim Anh từng hành nghề làm vườn tại vùng Hollywood nhiều năm, từng có những khách hàng nổi tiếng trong giới điện ảnh. Bài viết của ông kể lại nhiều kinh nghiệm trong nghề làm vườn, với lời ghi thêm: thân tặng các đồng nghiệp ở L.A..
Sau thế chiến thứ II, làn sóng người nhập cư vào Hoa Kỳ phần đông đến từ Châu Á. Họ đến đất Mỹ và mang theo những ngành nghề từ đất nước họ rồi biến đổi đôi chút cho phù hợp với địa phương để hoạt động kiếm sống.
Những người ở vùng Trung Đông như Iran, Á Rập thường kinh doanh trong lãnh vực xăng dầu, người Ấn Độ mua bán tạp hóa, người Tàu nấu ăn ngon nên thường mở tiệm ăn, người Việt Nam nhờ khéo tay nên đã chiếm gần hết ngành thẩm mỹ tóc và móng tay, một số khác làm nghề may mặc và nghề làm vườn.
Nghề làm vườn vốn là nghề của người Nhật nhập cư thuộc thế hệ trước. Thế hệ trẻ của người Nhật trên đất Mỹ ngày nay có kiến thức và trình độ hơn nên chuyển hoạt động về các ngành nghề có kỹ thuật cao hơn. Thế hệ người Nhật nhập cư trước nay đã già không còn sức khoẻ để làm vườn nên nghề này chuyển sang tay những sắc dân khác mới nhập cư trong đó có người Việt.
Người Nhật đã cơ giới hoá nghề làm vườn từ lâu. Những công việc trong nghề từ cắt cỏ, xén bụi, cắt cây, dọn rác đều làm bằng máy. Máy của Nhật sản xuất giá bán cao hơn máy Mỹ nhưng khi xử dụng thì hiệu quả, tiện lợi và bền bỉ hơn nên người làm vườn rất ưa chuộng.
Người Việt đầu tiên làm nghề vườn trên đất Mỹ là ai" Làm sao họ biết và làm được nghề này"
Một anh bạn tôi nhập cư năm 75 kể lại rằng lúc mới nhập cư nhìn người Nhật làm nghề vườn anh rất thích nên đến xin việc nhưng bị từ chối và bị chê ốm yếu nhỏ con. Anh lặng lẽ lái xe theo vài ngày quan sát cách làm rồi mua vài chiếc máy về thực tập cách xử dụng. Sau đó anh rải giấy bắt dóp và tự thành hình một “dóp cỏ.”
Rải giấy bắt dóp là phần việc chính yếu để hình thành một dóp cỏ. Bởi đất Mỹ bao la, người Mỹ chỉ liên lạc nhau bằng thư tín và điện thoại nên muốn kiếm việc làm phải tự quảng cáo mình bằng một tờ giấy đặt cạnh thùng thơ. Khi lấy thơ người chủ nhà lấy luôn tờ giấy quảng cáo và nếu cần thì gọi.
Khi được gọi vẫn chưa có thể mừng là có dóp mà phải qua giai đoạn “bắt dóp” đầy khó khăn. Bắt dóp ở đây có nghĩa đúng như chữ bắt mạch của nghề y nhưng hành động này xảy ra ở cả hai phía từ người thuê và người được thuê để săn sóc mảnh vườn.
Người chủ nhà thường nhìn xem người làm vườn đi xe gì, có đủ đồ nghề không, nói chuyện để tìm hiểu có giỏi nghề không, có mạnh khỏe không, giá có nhẹ nhàng không và nhất là khuôn mặt có đáng tin cậy để trao "tấm vườn " không.
Người làm vườn cũng nhìn lại khuôn mặt chủ nhà có xứng đáng cho mình phục vụ không. Câu châm ngôn " thà ở đợ thằng nhà giàu còn hơn làm bạn thằng nghèo " nên áp dụng triệt để khi đi bắt dóp. Những gia chủ là dân da có màu thì nhìn cho kỷ căn nhà mảnh vườn, cảm nhận cho đúng là kẻ giàu người tốt trước khi nhận dóp. Nếu khi không thể định rỏ trước mặt mình là ai thì nên xi lô xi la câu hỏi với vẻ thân thiện: voe đu du fờ rọm" nhưng thật ra để tìm hiểu chủ nhà từ đâu đến và thuộc sắc dân nào. Nếu chủ nhà xuất xứ từ miền đông Châu Âu , từng trải qua cái nôi cách mạng có tài biến những đất nước giàu sang thành nghèo mạt rệp thì nên cho nó số de.
Nếu nó xuất xứ quanh vùng tên trộm thành Bá Đa hay bà con xa gần với trùm khủng bố Bin Laden thì khi nói "Hai" xong thì tìm cách "Bai" cho nhanh để khỏi mất thì giờ vì làm cho chúng không trước thì sau chúng cũng giở trò thò tay trái lấy lại số tiền tay phải đã trả.
Theo kinh nghiệm bản thân, những đối tượng tốt nhất để nhận dóp là những người đàn bà da trắng và nặng trên 200 pounds. Các nàng kiều nữ bự chác này nhác như tinh, vì lo giử phọt ông địa hai tay bận bốc đồ ăn bỏ vào miệng liên tục nên không rảnh để săn sóc mảnh vườn, vì thế người làm vườn không lo mất dóp.
Khi bắt dóp cũng nên nhìn quanh mảnh vườn để xem diện tích bao to, bao nhiêu cỏ phải cắt, bao nhiêu bụi cây cần phải xén và bao nhiêu cây cối trong vườn và nên tính cả bao nhiêu cành cây của hàng xóm rủ sang.
Khi nhận được dóp mới, người làm vườn thường được chủ nhà trao một số việc làm thêm như phát quang, cắt cây, dọn dẹp, trồng hoa v.v... gọi là bích dóp (big job). Gặp những bích dóp có phần việc cắt cây thì cần phải nhắc đi nhắc lại rồi lấy tay chỉ cho chủ nhà thấy từng cây từng cành chủ muốn cắt để khi khỏi ngôn ngử bất đồng dùng máy cắt nặng tay cắt lộn cây cắt lộn cành để rồi khi làm xong việc đã mất công mà chẳng được trả một đồng xu có đôi lúc phải đền lại tiền cũng không đủ.
Khi bắt dóp cũng nên rảo bước lui sau vườn liếc mắt xem chủ nhà nuôi bao nhiêu con chó. Nếu thấy có 2 con trở lên thì nên chạy làng hoặc định giá thật cao để khi vào việc không than van chửi rủa khi hốt cứt chó hôi hám, đôi lúc còn vác chiếu hầu tòa vì ra khỏi vườn quên đóng cổng để sổng mất chóù.
Chó của Mỹ có loại trông thật khôn ngoan biết đóng phim đánh bóng rổ, phim đá banh nhưng lại dốt đặc về môn đọc bản đồ nên khi ra khỏi nhà là chạy một lèo mất tiêu, không gặp được cô nàng chó nào cả cũng bày đặt quên cả đường về làm khổ mấy anh chàng làm nghề cắt cỏ.
Nghề làm vườn, nghề cắt cỏ còn được anh em trong nghề thường đùa giởn với nhau gọi là nghề "Hốt cứt chó".
Người làm vườn không những đòi hỏi sức khoẻ dẻo dai, khéo tay mà còn cần có óc mỹ thuật để khi nhận dóp dần dần biến mảnh vườn thành một phong cảnh theo sở thính của chủ nhân.
Cái đẹp vốn muôn màu nên khi bắt dóp người làm vườn cũng cần lưu ý chủ nhân muốn phong cảnh trong vườn như thế nào để giữ dóp được lâu dài. Có người ưa mảnh vườn với phong cảnh đầy kiểu cách của miền Viễn Đông, có người ưa kiểu sa mạc Miền Tây, người ưa bụi cây phải được xén thành hình vuông, kẻ ưa tròn, có người mát mát ưa một căn vườn man dại giữa xóm giềng vuông vắn.
Có thể nói nghề làm vườn là nghề làm dâu trăm họ, khi nàng dâu biết ý bà gia thì được thương nhưng khi gặp bà gia chướng và độc ác thì nàng dâu lãnh đủ. Cũng may đất Mỹ là đất của đàn bà nên chẳng có nàng dâu nào chịu sợ bà gia cũng như chẳng có người làm vườn nào sợ chủ nhà cả. Chủ nào trả tiền đúng thời hạn và nai (nice) thì tiếp tục làm, chủ nào cà chớn thì tớ lay óp (lay off) chủ đi tìm nhà khác. Lúc đến mảnh vườn trông nhớp nhúa hổn độn lúc ra đi người làm vườn nên ngoảnh đầu nhìn lại để thấy được mảnh vườn tươm tất sạch sẽ, cây cối hoa cỏ gọn gàng tốt tươi, đồ đạc trong vườn nhất là thùng rác dây tưới nước nằm đúng chổ đúng nơi ngăn nắpø cuộn tròn, với cổng đóng then cài. Vậy là không còn sợ bị chê bai đuổi việc.
Trong lúc làm việc gặp chủ nhà sai vặt thì vui vẻ làm nếu việc sai vặt ấy hơi nhiều thì ngưng những công việc làm hàng tuần lại và cố lo việc ấy cho xong. Nếu thấy quá nhiều thì hẹn lại cuối tuần và tính thêm tiền, người Mỹ có tính tiêu pha chừng mực nhưng lại có tinh thần dân chủ nên cũng chịu nghe ý kiến của kẻ làm công nếu chúng ta trình bày rỏ ràng hữu lý.
Khi bắt dóp cũng nên tùy thuộc vào số lượng khách hàng mình đang có để định giá. Lúc mới ra nghề cần dóp để có việc làm thì định giá thấp, lúc dóp đã đầy thì định giá cao rồi bỏ bớt những căn nhà có vườn khó làm, những chủ nhà trả tiền chậm, neo tiền qua tháng khác v.v... Khi dóp đã quá đầy thì chém đẹp, được thì làm nếu không thì thôi cũng chẳng có gì quan ngại.
Tôi có anh bạn lúc đi bắt dóp thường dẫn theo người làm xe cộ trình diễn rầm rộ ra trò, lúc gặp chủ nhà anh đứng vênh váo cóc cần ăn nói cộc lốc và chém giá thật cao, anh lý luận bọn Mỹ nhiều tiền lắm của chúng thấy mình làm dốc nên chúng thuê mình làm bồi cho chúng để bỏ ghét. Lối lý luận nghe thật khó tin nhưng sao anh ta bắt dóp nào là dính dóp ấy.
Thực tế cũng có khi này khi khác. Một hôm em trai tôi được một nhà thờ gọi đến định giá một bích dóp. Hắn phang một cái giá trên trời, không ngờ nhà thờ đó lại có liên hệ và được giới thiệu bởi nhà thờ chính của phố Hollywood trên đường Highland nơi hắn đang săn sóc mảnh vườn đã 5 năm. Hắn đã không được dóp mới mà còn mất luôn dóp củ thật là đau điếng.