Tác giả Đào Như tên thật là Đào Trọng Thể, sinh năm 1936. Trước 1975, ở trong nước, là bác sĩ phẫu thuật. Đến Hoa Kỳ tháng 11 năm 1979, hiện là chuyên gia về bệnh tâm thần, làm việc tại Chicago. Đây là bài viết về nước Mỹ thứ hai của ông, được viết vào đúng ngày 30 Tết vừa qua, với những hoài niệm trân trọng về gia đình và quê hương trong dịp Tết truyền thống.
*
To: Mirsada Muhic
- ...Mau lên con, chắc cha con giờ nầy ở nhà sửa soạn lên nhang đèn rước ông bà rồi đó!...
-...Còn sớm mà mẹ, Trời tối hù vậy chớ mới có sáu giờ! Chưa biết giờ này ba đi làm về chưa"
- Chắc cha con về rồi, nhanh lên đi con, về tiếp ba lo nấu nướng... rước ông bà. Theo tục lệ bên nhà giờ này là ‘lên nêu' rồi đó con!
Nghe tiếng của hai mẹ con ai nói tiếng Việt với nhau, vọng lại từ ngoài phố, anh giật mình, có cảm tưởng mình đang sống tại quê nhà. Anh bước đến cửa sổ nhìn xưống đường xuyên qua màn tuyết mỏng anh thấy hai mẹ con vừa đẩy xe đi chợ đầy ấp hoa quả và thịt thà,vừa trò chuyện. Trời đang lạnh. Sau mỗi câu nói, anh thấy hơi nước bốc ra từ miệng họ:
- Sao cuối năm mà lạnh quá con hả!
- Mẹ! Cuối năm của ta, chớ của họ là cuối tháng giêng, hôm nay là 21 tháng giêng. Mẹ quên Cậu Tư nói với mình hồi mới đến, tháng giêng trời lạnh nhất tại Chicago!
Câu chuyện của họ nghe xa dần và mất hút trong tuyết lạnh cùng với chiếc xe đẩy đi chợ. Anh cảm thấy dạt dào một niềm tiếc thương. Anh không hiểu tiếc thương cho ai" Cho hai mẹ con bà ấy" Cho bản thân anh" Cho cha mẹ anh chị tại quê nhà" Và còn ai khác nữa"
Có lẽ giờ này tại thôn Phủ hà, Phan Rang các anh chị, các cháu nhỏ cũng đang quây quần xung quanh bàn thờ gia tiên, sum vầy trong ngày đầu năm. Có lẽ trong một phút nào đó, có ai ngưng lại, nghĩ đến anh. Anh xúc động, anh thấy hai hàng nước mắt của mẹ nhớ thương anh.
Cách đây mấy năm, cứ mỗi ngày nguyên đán như vậy, người anh cả của anh thường kể lại sau này cho anh nghe, Mẹ thường hỏi:
- Không hiểu giờ này thằng Thảo, vợ nó, với ba đứa nhỏ sống ra sao, tụi nó có biết Tết nhất gì không!
Biết bà sẽ đi đến những ray rứt nhớ thương con, con dâu và mấy đứa cháu nội, cha anh liền nói:
- Bà khéo có lo! Tụi nó ấm cúng hơn mình nữa! Bà quên rồi sao, tụi nó mới mua chiếc xe hơi mới!
Tuy nói nghe mạnh như vậy, giọng ông cũng lệch đi, có chút ngậm ngùi.
- Tôi biết, vì sở làm xa nhà tới 45 cây số, bằng đây ra Ba Ngòi, cực chẳng đã nó phải mua xe tốt để bảo đảm đi làm chớ phải sướng ích gì đâu!
- Thôi bà! Đừng nhắc tới tụi nó nữa làm mấy đứa nhỏ ở đây mất vui! Trời sanh voi sanh cỏ, Bà đừng có lo lắm mà hao tâm!
Bà im lặng ,sau tiếng:
-Ừ! Hử!...
Cách đây mấy năm, Cha Mẹ anh đã về nơi vĩnh cữu. Anh còn người em gái năm nay ngoài 60, ở lại với bà con trông nom nhà Từ Đường của gìòng họ tại Phủ hà, Phan Rang; và chăm sóc mồ mả ông bà, nghĩa trang giòng họ ngay dưới chân núi Cà-Đú. Người anh ruột của anh làm ăn có cơ ngơi mấy chục năm nay tại Nhatrang, anh lâp nghiệp hẳn ngoài đó. Cha Mẹ còn hay quá vãng, ngày Tư ngày Tết, anh vẫn đưa gia đình về Phan Rang. Nhất là sau khi Cha Mẹ qua đời cách đây mấy năm anh thường về để phụ cô em gái chăm lo Từ Đường, mảnh vườn còn lại, và mấy sào đất hương hoả. Năm nay anh ấy cũng già,75 rồi!
Anh sực nhớ lại câu chuyện của người mẹ và cô con gái: ''Theo tục lệ ông bà bên nhà giờ này là lên nêu rồi đó con''. Anh ngước nhìn tờ lịch. Anh nhận ra: bây giờ là chiều ba mươi Tết tại Chicago. Anh vội vã thu xếp lại bàn giấy. Anh vừa xách cặp ra khỏi văn phòng thì gặp người lao công đến dọn dep phòng anh. Anh nhìn đồng hồ đã gần 7giờ, Trời tối. Anh không ngờ anh ở lại sở muộn đến thế!
Ngồi trong toa xe lửa trên đường về nhà, hình ảnh những ngày Tết tại quê nhà cuồn cuộn quay về trong trí anh. Những liễng gấm xinh đẹp thêu rồng thêu phụng, những lư đồng sáng ngời, và mùi hương trầm quyện vào nhau, quấn quít trong trí nhớ. Anh có cảm tưởng mới hôm nào đây cha anh và anh đi lên rẩy nhà. Cha chọn một cây tre thật cao, thẳng đứng, đọt thật xum xuê, hạ xuống đem về làm cây nêu. Lúc sáu giờ chiều ngày ba mươi, cây nêu được dựng lên, cả nhà reo vui, nhất là Mẹ thường hay khen :
Đào Như
Oak park Illinois,USA
Ba Mươi Tháng Chạp Quí Mùi - 1/21/04