Đã hơn ba năm rồi từ ngày cụ Tiếng bà theo vềvới tổ tiên, cụ Tiếng ông vẫn sống âm thầm, lặng lẽ và ẩn dật trong căn nhà ba phòng ngủ này ở đường Orange Grove, Pasadena mà hai cụ đã tạo dựng được sau hơn bốn năm đến Mỹ tỵ nạn Cộng sản hồi 1975.
Sau mùa hè đỏ lửa sau 1972 ở Việt Nam, cụ Tiếng ông đã 52 tuổi, cụ thường tỏ ra lo lắng nói với bà con, bạn bè đến chơi nhà:
-Tôi còn 3 năm nữa là đến tuổi hưu (ở VN tuổi hưu 55 tuổi) mà thằng Út nhà tôi hiện giờ mới mười tuổi, lúc tôi hưu trí nó mới lên mười ba, thằng cả thì ở trong quân ngũ và hiện đang hành quân tiểu trừ phiến Cộng ở miệt Cà Mau, con Hai, con Ba thì có chồng ở tận ngoài Trung, còn bà nhà tôi thì nay đau mai ốm, sức khỏe yếu kém, không rõ lúc đó làm sao chúng tôi lo nổi cho nó ăn học đến nơi đến chốn đây,. Nghĩ đến đấy tôi lấy làm lo lắm!
Ông Hai Triển người bạn đồng nghiệp trẻ hơn cụ ba tuổi làm việc cùng sở với cụ ở Tòa Đô Chánh SàiGòn vừa để chén trà xuống bàn vừa nói lời trấn an cụ:
- Lo gì cho mệt trí anh Tám. Trời sinh voi sinh cỏ mà anh. Tới chừng nào hay chừng đó. Anh không thấy anh Sáu Nông Nghiệp sao, hiện mới đổi về làm bên bộ Canh Nông đấy, anh ấy lớn hơn tôi một tuổi mà tháng trước đây ảnh chỉ mời tôi qua ăn đầy tháng thằng Út nhà ảnh đấy. Hồi ảnh chỉ tiển tôi ra về, ảnh còn vỗ vai tôi rồi cười ngất: “Hy vọng sang năm lại mời anh lại qua đây ăn đầy tháng thằng Nữa của chúng tôi”. Đó anh thấy không: anh ấy đâu có tỏ ra lo lắng gì. Chị Sáu còn giơ tay véo ảnh một cái, cười và quýt dài: “Đồ ông già dịch” nhưng mà được cái chị Sáu tuổi thua ảnh hơn một con giáp. Thôi mình uống trà đi anh Tám.
Vừa nói ông vừa bưng tách trà lên và nhúm cái môi lại thổi lòng vòng quanh miệng tách vừa cho mau nguội vừa để cho những bọt trà dồn lại một chỗ, ông hóp một ngụm dài, ngậm lại một khắc hình như ông cố để cho hơi ấm của nước lan đều trong miệng và cũng để thưởng thức trà nạm sen ủ với bông hồng, xong ông nhẹ nhàng nuốt xuống và nói tiếp có lẽ hơi xa đề nhưng có vần, có lối:
-Trà ngon quá! “Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm” biết đâu ngày mai anh trúng số cá cặp. Lúc đó anh lại đòi noi gương cụ Nguyễn Công Trứ khi cụ ấy về trí sĩ đấy (1) cho mà coi.
Đùng một cái cộng sản vào chiếm Sàigon ngày 30 tháng 4 năm 1975, vợ chồng cụ Tiếng bỏ vội ít áo quần, vét vảnh được mấy chục ngàn bạc Việt Nam và ít vòng vàng để dành gần hết cả cuộc đời cùng cậu Út thuê bao taxi tính chạy về quê ngoại dưới bến Tranh, Định Tường hầu tránh tên bay đạn lạc, tính trầm dưới ít lâu chờ êm êm rồi về. Tài xế tìm đường ra khỏi đô thành nhưng chỗ nào cũng kẹt cứng, khi chạy qua bến Bạch Đằng, cụ thấy nhiều người cũng chạy giặc như gia đình cụ tụ tập ở đó và lúc ấy cũng vừa thấy cổng bến tàu mở, đồng bào lũ lượt kéo nhau vào, cụ bảo tài xế ngừng lại và cùng gia đình lần lượt theo đoàn người vào bến. Thấy đoàn người lên chiếc tàu nhà binh bỏ trống, gia đình cụ cũng leo lên theo và cứ đinh ninh rằng tàu sẽ chạy ra Phú Quốc lánh nạn ít lâu, tàu chạy tới, de lui, xục xà, xục xịch, khi máy nổ, khi tắt ngấm, nặng nề, ù lỳ, chậm chạp nhưng ai có ngờ tàu cũng chạy tới đảo Guam xa tít mù khơi và hai cụ cùng cậu Út bắt đầu sống cuộc đời lưu vong tỵ nạn Cộng sản ở xứ lạ quê người bắt đầu từ đấy.
*
Ở Mỹ, với cái tuổi 55 họ cho còn trẻ chán. Nhiều bà Mỹ, ông Mễ tới tuổi đó hay lớn hơn nữa mới lập gia đình và làm lại cuộc đời, thời gian như ngưng lại đối với họ. Họ vẫn đi làm việc và hưởng thụ dài dài. Ở Mỹ hai điều mà người Mỹ kỵ nhất là hỏi tuổi và hỏi lương bổng của họ.
Nữ tài tử nổi tiếng Mỹ là Elizabeth Taylor tới gần 60 tuổi mới lập gia đình với người chồng thứ bảy là anh thợ xây cất tên là Larry Fortensky. Còn tổng thống Mễ hiện nay là Vicente Fox ở tuổi 59 mới bắt đầu xây dựng lại tổ ấm và cưới nàng Martha Sahagun nguyên là nữ phát ngôn viên của phủ Tổng thống vào ngày 3 tháng 7 năm nay mà báo Los Angeles Times có bài viết và đăng hình. Tài tử hài hước Mỹ George Burns đến cái tuổi 100 mà đi đâu cũng phải phì phèo điếu thuốc xì gà, nhâm nhi rượu Martinis và đặc biệt hơn nữa ông vẫn còn “ qua lại” và có “chuyện ấy” với những cô gái Mỹ mơn mỡn đào tơ yêu thích văn chương và say mê nghệ thuật thứ bảy.
Nhà tỷ phú dầu hỏa Mỹ John Howard Marshall II năm 1994, tuổi ông đã 89 nhưng vẫn còn sức khỏe dồi dào và cưới cô Anna Nicole Smith mới 26 tuổi tài tử phim Playboy sau khi gặp nhau chỉ có vài lần ở câu lạc bộ nhảy đầm hở ngực ở Houston, Texas (The Houston Topless Dance Club). Mười bốn tháng sau lễ thành hôn ông lăn đùng ra chết vì bệnh tim để lại tài sản 1.6 tỷ Mỹ kim. Các cụ con ông là John Howard Marshall III (64) và Pierce H. Marshall (62) cùng bà “mẹ ghẻ” Anna Nicole Smith đưa nhau ra tòa tranh tụng phần chia tài sản. Cuối cùng Anna Nicole Smith được tòa xử chia cho 475 triệu Mỹ kim (The Washington Post newpaper ngày 8 tháng 3 năm 2001). Thêm nữa tuổi hưu trí của người Mỹ là 65 và nghe đâu Quốc Hội Mỹ sắp đưa ra dự thảo luật tuổi hưu trí ở Mỹ sẽ tăng lên 70 vào năm 2010.
Tôi có đến thăm Hội Kỳ Lão Việt Nam thì thường thấy các cụ ngồi đánh cờ, đọc báo, chuyện trò, nhớ nhung quê hương, ưu tư về hiện tình đất nước ở quê nhà, bàn luận về chính trị và ôn lại thời dĩ vãng oai hùng, vàng son xa xưa.
Trái hẳn cảnh ưu tư trên, khi tôi đến thăm Hội Kỳ Lão người Mỹ thấy các cụ Mỹ ông, Mỹ bà ăn diện thật sang trọng, ông nhau nhảy đầm hà rầm, party, picnic, du lịch đó đây đều đều, lên xe bus, xuống máy bay, gọi nhau ơi ới chuyện trò vui vẻ, nhiều cụ ông còn lái xe thể thao hai chỗ ngồi, mui trần, mặc quần short, áo T - shirt, mang giày ba ta, chở cụ bà bên cạnh trang điểm, ăn mặc như cô gái đôi mươi, đầu để trần, tóc nhuộm màu Blond, cổ quấn khăn màu, mắt mang kiếng đen, ra biển quay phim, chụp hình...hay vào tiệm ăn, rạp chiếu bóng và hình như họ không bao giờ nghĩ rằng họ là những người đã lớn tuổi, người già.
Họ tỏ ra rất hồn nhiên, vui vẻ, trẻ trung và không hề có mặc cảm mình là những người già cả và cũng không bao giờ tự quan trọng hóa cho mình là những người mà lúc trẻ đã từng giữ những chức vụ quan trọng trong chính quyền, trong quân đội hoặc giàu có và có bằng cấp cao. Họ cũng bắt đầu làm những gì mà lúc trẻ họ ao ước nhưng vì hoàn cảnh họ chưa thực hiện được như đi học trỏ lại, làm việc xã hội, từ thiện giúp các em mồ côi, những người nghèo khổ hoặc đeo đuổi tìm hiểu về âm nhạc, hội họa, quay phim, chụp hình, văn chương thi phú, khảo cổ vv....
*
Cụ Tiếng ông đổ Tú tài Tây đã lâu và làm việc trong tòa lãnh sự Anh ở Saigon, cụ nói tiếng Anh giọng Pháp nhưng lưu loát dễ hiểu. Còn viết lách hai ngôn ngữ đó thì khỏi nói, những ký giả Pháp, Mỹ chuyên nghiệp viết văn cũng ngang ngữa như cụ là cùng. Hồi cậu Út còn đi học kỹ sư công chánh (Civil Engineer) ở đại học Cal State LA, khi viết “Term Paper” hay làm “Home Work” thường bị cụ chê là viết tiếng Anh sai văn phạm sai chính tả và câu văn bất thành cứ. Khi cụ Ngô Đình Diệm về nước chấp chành năm 1954, cụ Tiếng ông xin vào làm ở Tòa Đô Chánh Sàigon mãi cho tới ngày mất nước.
Ơû Mỹ hồi 75, 76 trợ cấp an ninh xã hội cho những gia đình có con nhỏ dưới 18 tuổi thật là rộng rãi không bị giới hạn thời gian như bây giờ, nhưng cụ Tiếng là người thích hoạt động và cụ thường nói: “Có đi làm việc mới biết giá trị thực của đồng tiền kiếm được bằng trí óc hay bằng bàn tay lao động thực sự của mình và được kính nể của mọi người, chuyện chẳng đặng đừng mới nhờ đến chính phủ giúp đở. Hơn nữa, ăn không ngồi rồi ở nhà dễ sinh ra bệnh tật và nhàn cư vi bất thiện mà ly”.
Mỗi ngày, cụ lăn xả vào đi kiếm việc mà người Mỹ gọi là “hunting job” với sự giúp đở và chỉ dẫn của Cha John Mortensen ở nhà thờ bảo trợ cho gia đình cụ. Cụ thi dậu và được thu nhận vào làm thư ký phụ tá kế toán cho sở công chành Los Angeles. Cụ bà ở nhà lãnh áo quần về may, cắt chỉ. Sau hơn bốn năm làm việc, dành dụm, tiêu pha có chừng mực, hai cụ dư ra được bốn ngàn đô la và dùng down payment căn nhà 3 phòng ngủ này với thời giá lúc đó là 37,000 dô la ở một khu khá tốt và yên tỉnh.
Thấm thoát cụ đã làm việc cho sở này đã 10 năm đến năm 1985 đúng 65 tuổi cụ xin hưu trí. Bà Helen trưởng phòng kế toán lấy làm tiếc và mời cụ vào văn phòng nói:
- Ông Tiếng Nguyễn, công việc ông đang làm và kinh nghiệm sẵn có của ông hiện giờ rất cần cho sở của chúng ta. Oâng có muốn ký đơn lưu dụng một thời gian nữa không"
Cụ suy nghĩ lung lắm. Út năm nay đã 23 và vừa tốt nghiệp kỹ sư công chánh và liền được tuyển dụng giúp việc cho Caltran (California Transportation Dept) ở Sacramento, nó tự lo cho nó được rồi nên cụ ôn tồn trả lời:
- Cám ơn bà đã có lòng tốt muốn lưu giữ tôi ở lại làm việc nhưng vì hoàn cảnh gia đình đơn chiếc, con trai tôi ở xa, bà nhà tôi thường hay đau yếu nên tôi xin được nghỉ hưu ở nhà có dịp săn sóc cho bà ấy.
- Tốt! Thôi được. Tôi sẽ tiến hành thủ tục làm lương hưu cho ông ngay. Chúc ông may mắn.
- Cám ơn bà.
Trở lại văn phòng làm việc vào những ngày cuối, cụ nhìn những gì ở đây cũng cảm thấy thân thiết, bịn rịn dù những vật ấy vô tri, vô giác...thứ thứ đều làm cho cụ tiếc nuối mênh mông. Còn những bạn đồng nghiệp quanh cụ như Barbara, bà Janet, cô Jenny, cô Lyly, ông Steven, ông Matt, cậu John, cậu Andy....Họ là những người bạn tốt, họ đã tận tình chỉ dẫn và giúp đở khi cụ chân ướt chân ráo bước vào làm việc ở sở này.
Cụ thường nói mới hôm nào vừa bước ra khỏi chiếc tàu Hải Quân VNCH ở đảo Guam rồi được thủy quân lục chiến Mỹ hướng dẫn làm thủ tục nhập trại tại những lều vải quân đội ở Orote Point, rồi chuyển quan trại Black Contruction, rồi phi trường Anderson và được phi cơ Hoa Kỳ chở vào lục địa tại trại India Town Gap, tiểu bang Pennsylvania giữa tháng 6 năm 1975 và tạm trú ở đây cho đến trung tuần tháng 7 gia đình cụ được một nhà thờ bảo trợ về Pasadena, thế mà thấm thoát đã hai mươi sáu năm rồi, bao vật đổi, sao dời, bao kẻ còn, người mất và giờ đây cụ đã qua cái tuổi bát tuần (81). Đúng thời gian là thấm thoát thoi đưa, là áng mây trôi, là bóng câu qua cửa sổ, âm thầm lặng lẽ lạnh lùng trôi không chờ ai cả và cuộc đời chỉ là bãi bể, nương dâu, là sớm nở tối tàn, là vô thường, là phù du, là nồi kê chưa chín trong giấc mộng kê vàng (2) có gì làm cho ta phải bâng khuâng, lưu luyến và tiếc rẻ đâu! Cụ thường tỏ ra bi quan và nói như vậy kể từ ngày cụ bà vĩnh biệt cụ để về miền cực lạc!
NGUYỄN HỮU THỜI
(1) Doanh Điền Sứ Nguyễn Công Trứ khi về hưu mỗi lần cưỡi ngựa đi dạo chơi thường có nhiều thứ thiếp trẻ tuổi theo hầu.
(2) “Nồi kê chưa chín, giấc mộng kê vàng”: Hoàng trừu thời xưa ngồi nấu nồi kê mệt quá ngủ gục, ông mơ thấy mình đi học rồi thi đổ làm quan lớn, giàu sang phú quí, công hầu khanh tướng, lên xe, xuống ngựa, kẻ hầu, người hạ...nhưng khi tỉnh giấc nồi kê vẫn còn đang sôi, chưa chín. Yù cụ Tiếng muốn nói đời người chỉ là một giấc mơ, giàu sang phú quí, ông kia, bà nọ, rồi ra cũng chỉ ngắn ngủi, phù du như giấc mơ của Hoàng Trừu thôi!
(3,4,5) “Tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử” là trong Tam tòng, tứ đức của Khổng giáo khi xưa và văn hóa Việt nam ta một phần ảnh hưởng của Khổng giáo: Khi còn con gái ở nhà thì theo Cha, khi lớn lên có chồng thì theo chồng và khi chồng quá vãng thì theo con. Tứ đức là Công, Dung, Ngôn, Hạnh (Công: công việc phải đảm đang, giỏi dắn như là “Khi vào canh cưởi, khi ra thêu thùa vv...) Dung: dung nhan, nét mặt lúc nào cũng tươi vui, hồn nhiên. Phải biết săn sóc đến nhan sắc của mình, trâm cài, lược dắt, tóc tai chải bới gọn gàng. Ngôn: lời ăn tiếng nói phải ôn tồn, nhỏ nhẹ, lời nói phải tỏ ra kính trên nhường dưới..êm ả, thanh thót như chim hót sáo kêu. Hạnh: hạnh kiểm, cách cư xử, tính nết, lối sống, cử chỉ thể hiện cá tính của mỗi người.