Chợ Trời Dandenong
Tác giả: Nguyễn Trung Tây
Bài số 2964-28264-vb2081610
Tác giả Nguyễn Trung Tây là người nhận giải Chung Kết Tác Giả Tác Phẩm Viết Về Nước Mỹ 2010. Sự kiện này vừa được công bố bởi Ban Tuyển Chọn 9 người trong buổi họp mặt trao giải thưởng và ra mắt sách Viết Về Nước Mỹ chiều Chủ Nhật 15 tháng 8 năm 2010. Xin coi hình ảnh và đầy đủ tin mới về tác giả nơi trang nhất hôm nay.
Sau đây, để ghi dấu ngày họp mặt giải thưởng Việt Báo năm thứ 10, tác giả Nguyễn Trung Tây mời bạn đọc bài viết mới của ông dành cho giải thưởng năm thứ...mười một: Một bài đặc biệt về món “mắm” truyền thống của người Việt.
*
Núi Dandenong (Đen-đơ-nông) dáng mập tròn lùn tủn nhưng vững vàng kiên cố nằm về phía đông của phố Melbourne. Sáng mùa hè, nhưng trời lạnh cóng như mùa đông. Khách du lịch mặc quần đùi áo thun ngơ ngác đứng nhìn trời mây xám, lạ lùng với thời tiết khi nóng nực khi rét cóng, khi nắng gắt khi mưa rào của Melbourne.
Cư dân Melbourne thì không lạ chi với khí hậu bất thường của thị trấn. Trời đang đổ lửa nổ tung đom đóm, bỗng dưng mây đen từ phía Nam Cực lồm cồm từng cụm xám dầy lô nhô kéo tới, vừa bay vừa sinh sôi nẩy nở bự to như cục nấm nguyên tử. Tới thị trấn, mây nấm dừng lại cầm từng gầu nước đổ mưa xối xả xuống phố phường, rồi thật nhanh biến mất. Thế là trời quang. Không một gợn mây. Nắng lại tấp nập trên những con đường loang loáng nước mưa. Nhiều khi trời mưa Melbourne, nhưng cách đó không xa, trời Dandenong đang nắng. Từ bao lâu rồi, giang hồ có người vẫn lẩm bẩm chửi thề, "Úc khùng!", bởi khi thấy nắng lên, thiên hạ quẳng dù vào thùng rác, để lại áo khoác trong xe, thảnh thơi rong chơi trên hè phố. Nhưng mây xám lại kéo tới, rồi lại mưa, rồi lại nắng, và rồi lại mưa. Quần hùng trở tay không kịp với khí hậu Melbourne.
Sáng, chợ trời họp ngay tại chân núi Dandenong tấp nập người ra người vô. Người Úc gốc Tây sánh vai với người Úc gốc Việt, người bản xứ với người ngoại kiều, đàn bà với đàn ông, người người đi ra đi vô xăm xoi những món hàng dán nhãn hiệu CK, Versace, Giordano, nhưng lại bán clearance rẻ rề, bởi được nhập lậu từ những chuyến tàu xuất phát từ Hoa Lục, Hồng Kông, và Macao.
Khu bán rau, người ta thấy một bà tây mặc váy đầm dáng mập mạp phúc hậu tay cầm mớ rau muống, tay kia giơ ra hai ngón nói với người phụ nữ Việt bán rau có những ngón tay thon nhọn như búp măng,
- Two dollars"
Người bán rau lắc lắc đầu,
- Vâng, em xin bà chị năm đồng.
Người đàn bà tây không chịu,
- No! No! Three dollars. Three dollars only!
Người bán rau quay sang nói với bà bạn hàng bán rau thơm, rồi gật đầu,
- Gớm! Có mớ rau nho nhỏ bằng cái mắt muỗi mà trả giá tới lui. OK! OK!
Người phụ nữ tây hớn hở nhặt lên bó rau muống cọng mềm màu xanh mướt bỏ đi, không quên buông lời cám ơn.
Khu bán thịt, mùi thịt bốc lên quyện với mùi tanh của khu bán cá ngay bên cạnh. Du khách lần đầu ghé vào đất Úc thường hăm hở tìm kiếm mua cho bằng được miếng thịt Kangaroo đỏ tươi. Có du khách còn thắc mắc,
- Thịt Kangaroo mùi vị ra sao nhỉ"
Người bán thịt ngần ngừ,
- Có bao giờ ông ăn thịt chó chưa"
Thấy du khách ngập ngừng, người bán thịt so sánh,
- Thịt chó vị đậm hơn thịt bò, không nồng như thịt cừu, không béo như thịt heo.
Nhìn hàng người bắt đầu nối đuôi phía sau tìm mua đặc sản đại thử đất Úc, nhìn mặt du khách tây phương tiếp tục ngớ ngẩn ngẩn ngơ, người bán thịt chép miệng kết luận bài giảng về thịt kangaroo,
- Thì cứ tới Việt Nam, bước ra sân bay, hàng thịt chó bán đầy.
Nhưng bốc mùi nhất vẫn là khu bán mắm. Người tây tới đây, nhiều người bịt mũi chân rảo bước nhanh nhanh bởi những rổ mắm, mắm ruốc Bà Giáo Thảo nhé, mắm nêm Châu Đốc nè, mắm tôm Nam Định bên kia, mắm tép Hồng Ngự bên này, đủ cả. Mắm Việt Nam gốc Việt Nam chen vai với mắm Việt dán nhãn hiệu San Francisco, nhãn hiệu Băng Cốc, nhãn hiệu Đài Loan. Mặt hàng nào cũng bốc cao mùi mắm nồng nặc. Bà hàng bán mắm tôm quay sang cô hàng mắm ruốc, tay chỉ người đàn ông đeo kính trắng gọng vàng bán mắm ngồi gần ngay đấy,
- Không biết thằng cha từ đâu tới" Nhìn mặt mũi sáng sủa như thế kia mà lại đi bán mắm!
Cô hàng mắm ruốc lắc lắc đầu,
- Thằng cha" Đừng có nói. Người ta nhà giáo đấy. Dạy trên trường Tây lận. Chẳng hiểu tại sao lại như người ăn phải bùa. Đang làm nhà giáo, công việc ngon lành, thế mà bỏ ngang làm đơn xin nghỉ. Tưởng để làm chi" Hóa ra đi bán mắm. Cái này chắc là tại đọc sách nhiều quá đâm ra dở hơi!
Người đàn bà trợn mắt,
- Ông giáo" Giời ạ, hèn chi đeo kính gọng vàng. Dạy học lâu chưa nhỉ"
- Cũng lâu rồi. Dạy trung học trên phố, trường của mấy ông cha Dòng Tên. Vô học trong đó, tháng tháng tiền học đóng bạc vạn. Chỉ nhà khá giả có khối của, con cái mới đặt chân được tới cổng trường.
Người đàn bà nhìn cô bạn đồng nghiệp,
- Gớm! Sao có người lại rành chuyện ông giáo bán mắm đến thế! Cô nhìn còn son sẻ, dáng người thon thả, xinh xắn như hoa hậu áo dài Melbourne. Hay là cho tôi ăn cái đầu heo nhé. Chịu thì tôi ra gặp ông ta, nói thêm cho vài nhời.
Cô hàng bán mắm giãy như đỉa phải vôi,
- Thôi, em lậy chi! Người ta có gia đình rồi, cô vợ trong hình nom xinh lắm. Nhưng chết rồi.Thì đấy, ông giáo cứ hay buông miệng nói, "Đến là khổ! Nhà tôi đi bán mắm lâu rồi!".
Người đàn bà nhìn cô đồng nghiệp, nhíu cặp chân mày,
- Lạ nhỉ" Sao cô lại rành chuyện ông giáo bán mắm đến thế" Cứ làm như chuyện nhà mình...
Cô bán mắm cúi nhìn mặt đất, mặt đỏ hồng hồng,
- Chị cứ nói vớ vẩn! Đến tai người ta, họ cười em. Thì cũng tại thằng con trai của em, nó học chung lớp với cô con gái của ông giáo, từ thời lớp Sáu lận...
Ông hàng mắm khéo lắm, khách đi ngang qua, ông vui tươi mời hàng,
- Mại dzô! Mại dzô! Mua một tặng một. Buy one, get one free. Mại dzô! Mại dzô! Vừa bán vừa tặng! Vừa tặng vừa cho! Everything is on sale! Mại dzô!
Khách đi ngang qua, nhiều người nhìn ông hàng bán mắm. Thấy người bán vui vẻ, nhiều người dừng một nhịp chân ghé vào gian hàng mắm. Ông hàng mắm mới vô nghề, nhưng cũng rất chuyên nghiệp. Gian hàng của ông bày đủ loại mắm, mắm bày trong lọ, mắm chưng trong keo, mắm ruốc Bà Giáo Thảo chen với mắm Bò Hóc dán tem Nam Vang, mắm Thái nghạo nghễ đứng cạnh mắm Thượng, đủ cả. Có người cắc cớ hỏi,
- Ông giáo có mắm tàu hủ thúi của Đài Loan không"
Ông hàng mắm nhanh nhẹn
- Vâng, có chứ.
- Còn cheese thúi của Wisconsin"
Đúng ra thì không. Nhưng có người giới thiệu cho nên tiệm cũng bày ra cho đủ mặt hàng.
- Không giỡn đấy chứ ông.
- Em nào dám, buôn bán mà. Phải đủ mặt hàng, mẫu mã phải nổi bật, phải có vệ sinh sạch sẽ. Như vậy mới quyến rũ được khách hàng chứ. Đúng không bà chị"
- Gớm! Ông hàng mắm đến là khéo ăn khéo nói. Đã có vợ chửa" Nếu chưa, để tôi giới thiệu cho.
Đúng như lời quảng cáo của người bán mắm, mọi thứ mắm trong quầy đều được bầy trong những keo thủy tinh trong suốt, nắp đậy cẩn thận. Những chú ruồi nhằng to như đầu đũa tô đen kịt bầu trời mùa hè Melbourne có muốn lao vào nếm mắm của ông giáo cũng đành hậm hực đứng nhìn, nước miếng chảy bám quanh vòi.
Ba giờ chiều, người bán mắm dọn hàng, lái xe tới trường mình dạy học hồi xưa đón con gái. Ngồi trên xe, cô con gái mười sáu tuổi, gọi bố bằng thầy, nhanh mồm mở miệng,
- Thầy ơi! Hôm nay thầy bán được nhiều mắm hay không"
- Hôm nay khá lắm con. Thầy bán bay hết mấy hũ mắm ruốc. Có cái bà tây đi du lịch Việt Nam mới về. Về lại Melbourne được mấy ngày, bà ấy nói phải ra chợ trời Dandenong tìm mua mắm ngay. Thầy giới thiệu cho bà ấy mắm ruốc Bà Giáo Thảo. Bà ấy nếm thử, thích quá, khuôn hết lên xe hơi mấy hũ mắm lớn. Thế là hôm nay phát tài.
Con bé tự nhiên đổi đề hướng câu chuyện,
-Thầy ơi! Sao thầy bỏ dậy học mà đi bán mắm"
Người bán mắm chép miệng,
- Thì, thầy đã nói với con bao nhiêu lần rồi. Nghề nào thì nghề, miễn mình có tiền thì thôi. Con là tây con mà còn đi hỏi thầy chuyện này.
Người bán mắm thăm dò,
- Có phải tại mấy thằng bạn trong trường, tụi nó lại chọc con, "bố mày đi bán mắm", có đúng không"
Con bé dấm dẳng,
- Hồi xưa thì có, bây giờ thì không!
- Hay là tại con trai cô hàng mắm nói đụng chạm tới con"
Thấy con bé im lìm, người bán mắm chép miệng kể chuyện,
- Thì cũng tại hồi xưa nhà ông nội mấy đời rồi chuyên bán mắm tôm. Ông sơ bán mắm, ông cố cũng bán mắm. Cả làng bán mắm. Cho nên ở vùng đó mới có tiếng đồn, "Mắm tôm Ba Làng, trê vàng Đầm Dơi". Làng ở gần Hà Nội. Người trên kinh thành Thăng Long có dịp đi ngang qua nín thở bịt mũi hoặc né, chọn con lộ khác. Tới phiên người trong làng đi lên kinh đô, người kinh thành chỉ chỏ xì xào, "Lại dân Ba Làng. Cả đời chỉ mắm. Quần áo tóc tai mùi mắm bốc cao thối lằm lặm!". Bởi tiếng đồn thổi của kinh đô và của tổng, người Ba Làng ít khi dám vượt qua lũy tre. Quanh đi quẩn lại cũng chỉ đình làng với vại mắm. Cũng như bao nhiêu người khác trong làng, nhà mình mấy đời rồi không ai cắp sách đến trường, nhưng chỉ đầu tắt mặt tối quần quật với những hũ mắm tôm. Đến đời ông cố, ông sơ có cho đi học ở trên kinh thành. Nhưng học được mấy ngày, ông cố lạ nhà lạ phố, đổ bệnh. Nhà sai người lên đón mang về lại làng. Đến đời ông nội, ông cố lại cho đi học. Lần này không lên Hà Nội nữa, nhưng ở làng bên. Ông nội học được khoảng một năm, không đau ốm chi, nhưng người cứ xanh mướt. Ông cố quyết định thôi, không bắt ông nội sang làng bên học chữ thánh hiền nữa. Vô Nam, ông nội lại tiếp tục nghề mắm. Năm đó, thầy học xong lớp Mười Hai, ông nội gọi tới thều thào như ngọn đèn trước gió,
- Thôi, thì cứ như cầm chắc đời thầy là đời bỏ đi.
- Bẩm thầy, con không hiểu! Tại sao thầy lại nói đời thầy là đời bỏ đi"
- Thì anh cứ xem đó. Ba Làng của mình có ai ngẩng mặt nhìn được thiên hạ bao giờ" Học vị không có. Bằng cấp cũng không. Chữ nghĩa ù ù cạc cạc. Cứ như người mù dở. Ra đường gặp thiên hạ, họ hỏi người ở đâu tới, dân làng cúi mặt cổ họng tự nhiên vướng đờm. Thiên hạ họ khinh, coi người làng mình có ra chi!