Tác giả tên thật là Xuân Thu Đặng, hiện cư trú tại Hawaii, nghề nghiệp được ghi là chủ một tiệm may nhỏ. Trong bài viết, tác giả tự mô tả mình là thủa nhỏ ham chơi hơn ham học. Đây là bài viết về nước Mỹ thứ hai của bà. Bài đăng 2 kỳ.
*
Cây kia ăn quả ai trồng"
Sông kia uống nước,
hỏi dòng từ đâu"
Quê hương hai chữ in sâu
Chôn nhau, cắt rún,
khởi đầu tổ tiên!
Tôi nhớ mãi năm 1955, tôi được một người bạn rất thân cùng xóm dẫn tôi đi du ngoạn đó đây, từ Sa đéc, Long Xuyên, Châu Đốc, Rạch Giá, Cần Thơ, Vĩnh Long và Cần Giuộc. Nhờ chuyến đi đó mà tầm mắt tôi được mở rộng.
Nhìn ngắm những cánh đồng lúa vàng trãi dài mênh mông "thẳng cánh cò bay" xa tít tận chân trời như vô định, lòng tôi cảm thấy nao nao, rộn ràng nghĩ đến công lao cày cấy, trồng tỉa, gian lao, cực nhọc của nhà nông "chân lấm, tay bùn" tôi tự cảm thấy lòng ràng buộc, thân thương với quê hương, xứ sở. Lúc đó bài ca dao xưa bỗng hiện ra trong trí, khiến tôi ngâm nga:
Cấy cày đang buổi ban trưa
Mồ hôi nhỏ giọt, như mưa ruộng cày
Ai ơi! Bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hột, đắng cay muôn phần!
Những người dân quê chỉ biết quanh quẩn bên thửa ruộng, nương khoai, chăm lo vun xới, cấy cày, bón phân, nhổ mạ. Trông cho cây trái mau đơm bông, kết trái. Họ sống một cuộc sống rất giản dị, chân chất, thật thà, dầm sương, trãi gió, nắng mưa quanh năm suốt tháng, không tranh đua, mưu mẹo. Trong khi đó, người dân thành thị vì vật chất, miếng ăn mà "tranh danh đoạt tội" "trăm phương ngàn kế" tìm đủ mọi cách "mưu kế thế thần" để được nhà cao, cửa rộng, cơm no, áo ấm. Dân nghèo sống trong các xóm lao động, bình dân như xóm Dakao của tôi thì cuộc sống quá bấp bênh, lao lực. Đa dố chỉ "tay làm hàm nhai".
Càng lớn tôi càng thấu hiểu nổi khổ tâm của họ. Họ phải đi làm "đầu tắt mặt tối" cả ngày mới kiếm ra từng cắc, từng đồng. Dì Tâm, chị Ba Nở, chị Tám phải đứng xếp hàng ngoài đường cái để lấy nước, từ cái phông tênh (fountain) nắng mưa, nặng nhọc để kiếm tiền mua gạo cho mấy đứa con ốm yếu vì thiếu ăn. Nghề gánh nước mướn thật cực khổ. Chú thím Bảy làm nghề quét rác trong chợ để lo cho 4 đứa con thường mặt mày lem luốt, đứa học đứa không vì không ai trông chúng. Bác Lành và hai con cũng chạy ăn từng bữa nhờ đi lượm những gì có thể bán được trong đống rác dơ bẩn và còn rất nhiều người khổ sở. Thật kể ra không xiết.
Nhưng tình cờ vào năm 1995 bỗng đâu tôi gặp lại chú thím Bảy tại "Trung tâm thương mại Alamoana" trong đảo tôi ở. Trông chú thím rất hồng hào, phát tướng ra ăn mặc tươm tất, chú thím mừng rỡ, hỏi han tôi rối rít, chú thím trông khác xưa quá chừng, giống như hai người du khách nhàn rỗi. Chú thím vồn vã mời tôi về thăm nhà chú. Trên chiếc xe Cadilac đẹp đẽ, bóng lộn, chú bắt đầu kể chuyện: "Cháu ơi, không ngờ cuộc đời đưa đẩy, bây giờ chú thím mới gặp lại cháu, gần 40 năm rồi còn gì, nhờ nụ cười của cháu chú mới nhận ra đó. Cháu biết không trong tháng 4 đen ai cũng chộn rộn, chẳng hiểu ra sao, rồi đến ngày cuối cùng 30 tháng 4 năm 75, người ta quýnh quáng, thoát chạy ra đường như "ong vỡ tổ" mình "cùi đâu sợ lỡ" chú thím dẫn 4 con, ít đồ mang theo chở nhau trên 2 chiếc xe đạp, lúc 6 giờ sáng đạp thẳng xuống sông Bạch Đằng theo lớp người đi trước vòng qua kho 5, ai làm sao mình cứ bắt chước chạy đại như họ, thế là chạy tuốt xuống chiếc tàu buôn.Ôi thôi người ta tấp nập lôi kéo, réo kêu inh ỏi, mặt ai cũng lộ vẻ thất thần, trong khi đó có một số đến chôm chĩa, ai bỏ lại xe cộ là họ chộp.
Khi tàu ra ngoài khơi xa tít mù, ai cũng mệt và lo thì được chuyển lên hạm đội Mỹ, nghe đâu có hơn 4,000 người" vậy chú thím có thích đảo Hawaii và muốn sống ở đây mãi mãi không" Tôi hỏi. Thím lật đật trả lời "Đâu mà bằng đây hả cháu"" nhưng chú vội xen vô "Tội nghiệp, chính phủ Mỹ họ tốt với dân mình quá, làm sao mình quên được ơn nghĩa của họ, nhưng chú thím vẫn nhớ đến quê hương, xứ sở, bà con dòng họ đang khổ sở chạy ăn từng bữa, chú thím cũng có giúp đỡ phần nào nhưng chẳng thấm vào đâu cháu à, lương hưu trí của chú cũng chỉ đủ ăn, may phước có 4 đứa nhỏ học hành khá đi làm cũng có tiền nên mới mua được căn nhà, hai đứa đã lập gia đình ở riêng, chỉ còn hai cháu gái ở với chú thím.
Nhà chú thím ở trên một ngọn đồi vùng Kailua, đẹp lắm nhà cũng thuộc loại sang, cây cảnh tươi tốt, bông hoa màu sắc rỡ ràng. Thím bảo: "Có nhiều lúc nhớ nhà và bà con bên mình quá, thím muốn về ở luôn, nhưng mấy cháu không cho, chẳng lẽ mình bỏ thây xứ người sao cháu"" lúc đó mặt thím buồn buồn, chú lại an ủi "Bà đừng lo, vài năm nữa chúng mình sẽ về, tôi cũng muốn được chết tại quê hương" mắt chú như đang suy tư, nghĩ ngợi "Chú thím ơi, chắc những người sang đây lớn tuổi rồi ai cũng muốn về sống ở quê hương được gần gũi người thân. Chính cháu cũng vậy, chúng ta ráng đợi vài năm nữa, xem sao chú nhé!" "cây có cội, nước có nguồn, chim có tổ, người có tông, chú thường nhắc nhở điều này với các con cháu đó cháu à".
Đêm đó trở về nhà, tôi cứ thao thức suy nghĩ về những lời chú nói, nhưng cũng có câu" "Ăn trái nhớ kẻ trồng cây, uống nước nhớ người đào giếng" "Ăn cây nào phải rào cây nấy" người Mỹ họ có cau "My home is where I hang my hat" (cái nhà tôi là nơi tôi máng cái nón) cũng có nghĩa bóng là "nơi nào tôi sống được là quê tôi". Cũng như tôi, gần cả nữa cuộc đời đã sống trên đất Mỹ, nơi cái hòn đảo Hawaii này xa xôi, vời vợi, nó dính liền với cuộc đời của tôi, nó đã chào đón tôi với lòng rộng mở. Tôi được sống những chuỗi ngày nồng ấm, yên vui như bầu trời đầy ấp trăng sao. Làm sao tôi có thể rũ áo ra đi xa lìa nó một cách dễ dàng như trở bàn tay, hay như vứt đi một đôi dép đứt quai, mòn nhẵn.
Xin phép các bạn cho tôi được chút "kiêu hãnh, khoe khoang, quảng cáo" về cái tiểu bang Hawaii 7 hòn đảo đẹp như mơ, có gió lộng ngàn phương và khí hậu ấm áp, mát mẻ nhất trên hoàn cầu này.
Cái đảo lớn nhất ở đây là Hawaii (big Island) nó đương nhiên được đứng tên cho tiểu bang này, thành ra nó có tên tự "Đảo lớn". Nó cũng còn hoang dã lắm, nhưng nó rất nổi tiếng nhờ 4 điểm đặc biệt về nó như sau:
1. Núi Mau na-Kea được gọi "white mountain" là điểm duy nhất để du khách đến trượt tuyết thoải mái.
2.Núi lửa nổi tiếng là Hawaii Vokanoes National Park, có tên là Ki Lauea nó phun lửa lại từ năm 1983 mãi đến nay vẫn còn tiếp tục. Nếu bạn may mắn bạn sẽ thấy lửa chói đỏ rực, lòe lên như pháo bông và âm ỷ chảy từ cuối con đường Chain of Craters Road. Chỉ cách vài dặm và phún thạch này đổ ra biển Thái Bình Dương.
3.Ở tại Black Sand Beaches là trang trại nuôi bò lớn nhất nước Mỹ. Và đây cũng là nơi săn bắn thú vị nhất tiểu bang.
4.Đảo này là nơi đào tạo, sanh sản bông lan (Orchid) ra nhiều nhất, hơn tất cả trên vũ trụ, thế giới này.
Maui là một hòn đảo kỳ diệu, lạ lùng, dù trên thế giới có hơn 1,000 đảo rất ít được so sánh với Maui. Gần đây nó được tặng cho danh hiệu "Đảo hạng nhất trên thế giới" (The best island in the world) trong 8 năm liền do tờ "Condé Nast Traveler". Những tài tử giàu có khắp nơi, sang đảo này mua đất cất nhà nhiều nhất. Hòn đảo tuyệt vời này có nhiều cảnh vật xinh đẹp hấp dẫn. Trong đó có Pools Ohéo 42 dặm cách bờ biển là núi lửa lớn nhất trên thế giới, nó đang "ngủ mê" không hoạt động. Nó cũng có khách sạn rất xinh đẹp với cảnh vật vây quanh. Nó còn rất nhiều bãi biển trong xanh, thắng cảnh hữu tình và cây trái hoa lá thiên nhiên như tranh vẽ. Nó cũng có vài nơi buôn bán, ăn uống thoải mái và tiện nghi lắm, bạn muốn gì cũng được. Các nàng thiếu nữ đẹp như mơ ca hát, vũ múa điệu Hula tại các nơi công cộng ở những nơi đặc biệt và họ chỉ dạy du khách cách nhảy múa, làm cho mệt đừ mới thôi.
Molo Kai thì không có chi nhiều lắm. Bạn thăm South Shores là nơi có đá ngầm lớn nhất nước Mỹ. Đi dạo bờ biển Palohaku là dài nhất trong tất cả các đảo. Cảnh đẹp sẽ lôi cuốn bạn từ mõm đá to lớn, cao nghễu đến thác nước đổ xuống pha trộn với mưa rĩ rã tạo ra màu sắc sáng chói trong cảnh núi đồi, cây cao dày đặc, chằng chịt, ta gọi mưa rừng (Forest rain). Bạn có thể cấm trại, cỡi ngựa, chèo thuyền, nhìn cá voi, bơi lặn xem các loại cá đủ màu sắc dưới biển, hay đạp xe trên đồi cao. Bạn dễ rung động theo cảnh thiên nhiên của tạo hóa, tuy chưa khai phá, hoang vu lắm nhưng nó có cái nét riêng của nó. Nó chẳng có đèn lưu thông và lầu cao không quá cây cau kiểng.
Ai đến đây cũng không khỏi mủi lòng về ông cha tên Damien, người gốc Bỉ vì đảo này có một trại nuôi người cùi. Chính ông đã tình nguyện sang đây săn sóc, chăm lo cho những người ấy rồi dần dà ông cũng bị lây bịnh luôn và chết tại đây. Lòng nhân từ của ông còn mãi trong lòng mọi người và ở đảo Oahu có một trường trung học mang tên ông.
Lanái còn là đảo rất hoang dại, nhưng cảnh vật thật khác lạ, có một con đường mòn, đi trên ấy bạn sẽ thấy đủ cả 5 đảo trải dài ra trước mắt. Có cái vườn đầy đủ mọi hoa lá xanh tươi đầy màu sắc có tên "vườn của Thượng Đế" (The garden of Gods) nó cũng nổi tiếng về đá hoa tỏa ra tia sáng nhiều màu sắc lạ kỳ. Dân chúng, vào khoảng 3,000 người, 30 dặm đường đất dài và chỉ có một thị xã nhỏ đơn sơ. Ai thích sống cuộc đời trầm lặng, tu thân sang đây sống là yên tâm nhất. Ở đây đặc biệt có trồng thơm loại ngon nhất, bạn chỉ cần cắn một miếng là biết ngay.
Thu Thảo 12/12/02