“Viết về nước Mỹ” là đề tựa mà cũng có thể là chủ điểm của một cuộc tập họp văn chương tài tử. Tôi suy nghĩ mông lung về bốn chữ đó. Khi còn nhỏ và ngay cả đến bây giờ, tôi cảm thấy như có cái gì không ổn khi nghe ai dùng chữ AN-NAM thay vì VIỆT- NAM của mình trong câu chuyện hay vấn đề nào đó.
Với suy tư như vậy, dùng “Viết về nước Hoa Kỳ” có lẽ ổn hơn. Vả lại, Châu Mỹ gồm nhiều nước chứ không phải chỉ có một nước Mỹ. Tôi cũng nghĩ, dùng chữ “Hoa Kỳ” có vẻ lịch sự hơn khi đề cập đến nơi chốn mà tôi “Xin nhận nơi này làm quê hương” (1) thứ hai.
Có làm người tỵ nạn hay ở đảo mới thấu hiểu nỗi bơ vơ, lo sợ của con người không có tổ quốc, không được luật pháp nào bảo vệ. Nay có cả hai thứ đó, dù là thứ vay mượn tạm nợ, tôi nghĩ có còn hơn không và nên ăn ở làm sao cho phải.
Tôi để ý hai chữ HOA KỲ từ hồi mới là học trò lớp nhứt ở quê nhà với bài địa lý về các cường quốc trên thế giới. Được cho là một nước giàu có, hùng mạnh tôi nghĩ thêm là người Hoa Kỳ có giống người mình không và họ ăn ở ra sao"
Rồi tôi học Anh văn khi đến tuổi học sinh và lấy làm lạ khi biết người Hoa Kỳ nói tiếng Anh, có một lịch sử ngắn ngủi và dân cư đặc biệt. Từ đó tôi biết Hoa Kỳ nhiều hơn qua sách vở, phim ảnh... Sách vở thì có Let’s Learn English, English for Today, Practice Your English, La Vie En Amerique... Rồi thì phim tình cảm, cao bồi, chiến tranh từ Hollywood nổ tung màn bạc như đã được quảng cáo.
Cụ thể hơn là sự hiện diện của trên 500.000 quân nhân và dân sự Hoa Kỳ trong chiến tranh Việt Nam. Theo đó xã hội Việt Nam đã bị xáo trộn phát xuất từ sự khác biệt văn hóa và cái thực tiển không khiêm tốn của kẻ mạnh thế, giàu tiền, làm tôi đặt nhiều câu hỏi nơi nước Hoa Kỳ. Dù với tâm trạng đó, tôi vẫn muốn được đi Hoa Kỳ cho biết.
Cuộc đời tuần tự tiếp nối và đi Hoa Kỳ chỉ còn là mộng ước vì đặc ân này tôi không đủ điều kiện với tới. Biến cố 1975 đến thật không ngờ. Trôi theo dòng của cuộc đổi đời kỳ cục, từ cải tạo rồi trở lại cuộc sống của cái kiếp công dân hạng nhì, cho tới vượt biên và sau cùng đến được Hoa Kỳ mà trên tay không có giấy thông hành hay nhập cảnh để trình bày. Có chăng chỉ là một hồ sơ tị nạn Cộng Sản.
Chuyện tưởng như mơ nhưng là thật và thấm được câu nói của người bản xứ ở đây là “dream comes true”. Cám ơn nước Hoa Kỳ và nhiều quốc gia khác đã mở rộng vòng tay đón nhận người tị nạn Việt Nam định cư, cũng như phải cám ơn Cao Ủy Tỵ Nạn Liên Hiệp Quốc (U.N.H.C.R) và các lân bang Đông Nam Á đã cưu mang họ trong bước đầu.
Nhớ lại lúc gò lưng kiếm sống ở Saigon, thấy dân đoàn tụ đi Hoa Kỳ mà chỉ biết mơ ước. Bây giờ đến được rồi thì phải làm sao đây"
Tôi biết từ nay, tại xứ sở này, tôi sẽ tìm được sự tự do mà tôi mong ước và trút bỏ được nổi lo sợ có thể bị bắt bất cứ lúc nào, luôn luôn ám ảnh tôi khi còn ở Việt Nam.
Như những người mới đến khác, tôi không tránh được hoang mang, ngơ ngáo khi đứng trước sự lớn mạnh và tân tiến của một nước phát triển.
Lúc còn ở trại tỵ nạn, tôi có dịp tự ví mình như cây chuối con được bứng trồng trong chậu, đi lưu lạc chờ hạ thổ. Với một ít đất Việt Nam trong chậu, còn hít thở khí hậu lân bang Đông Nam Á, cây chuối tạm sống. Giờ đây, khi được định cư tại Hoa Kỳ là lúc cây chuối con phải ra khỏi chậu và đem trồng trên một vùng đất vô cùng xa lạ, sống chết không biết ra sao chớ đừng nói chi nhảy con, trổ buồng!
Vịn vào thuyết tiến hóa của Darwin, lòng tin tưởng chuối con sẽ bén rễ và biến đổi thích ứng với xứ sở mới để sống còn và phải sống còn.
Thank You, America.
California 03/2001
(1) Tựa đề một cuốn phim Việt Nam trước 1975.