Dắt “Ên” Vào Thơ

Tác giả, một kỹ sư điện tử tại công ty Intel, Bắc California, đã hai lần nhận giải Viết Về Nước Mỹ: giải danh dự 2009, và Giải Vinh Danh Tác Phẩm 2010. Bài viết mới của Khôi An kể về Chú Sáu Steve Brown, một người Mỹ viết văn làm thơ bằng Việt ngữ.

Cuối tháng Mười Một thường là thời gian làm việc nhẹ nhàng vì dư hương của ngày lễ Tạ Ơn còn vương vấn và nhiều người bắt đầu nghỉ phép cuối năm. Nhưng gần đây, trong thời buổi kinh tế khó khăn và cạnh tranh dữ dội, mọi chuyện đều “khác thường”. Cho nên, hôm đó là thứ Sáu, 30 tháng 11, mà mãi gần mười một giờ đêm tôi mới có dịp coi email.

Có một lá thư từ Mr. Steve Brown, tức Chú Sáu, cho biết đã gửi bài viết mới tới Việt Báo và được hồi báo là bài này sẽ được dành lại cho báo Tết Việt Báo 2013. Thư viết, “Chú ngạc nhiên lắm.”

Chú Sáu thật là chu đáo. Từ khi tôi đưa email của chú Từ và khuyến khích chú gởi bài, lần nào có tin liên quan đến đăng bài trên Viết Về Nước Mỹ chú cũng báo cho tôi. Lần này, trả lời thư “Chú ngạc nhiên lắm” tôi viết “Khôi An mừng quá.” Mừng vì dù biết đề tài chú Sáu chọn để viết rất hay và đặc biệt, nhưng khi bài được chọn dành lại cho báo Tết, thì chú Sáu đúng là “hết xảy”.

Năm mới đến, bài Hành Trình Tiếng Việt Của Một Người Mỹ xuất hiện trong Việt Báo Xuân Quý Tỵ và sau đó là trong phần Viết Về Nước Mỹ trên mạng. Rất nhiều người đọc bài viết và “phục ông Sáu sát đất”. Riêng tôi lần nào đọc hai câu thơ cuối bài “Cho nên phải học tự ên, Học rồi ôn lại chẳng quên sau cùng” tôi cũng cười vui.

Hôm nay rảnh rỗi, tôi lại đọc bài của chú Sáu, và sực thấy một điều: từ trong văn nói, chữ “ên” đã rạng rỡ bước vào thơ chú Sáu.

Vậy thì tại sao tôi không kể lại chuyện chữ “ên”. Biết đâu câu chuyện sẽ giúp một bạn trẻ sinh ra ở ngoại quốc nhưng vẫn đọc tiếng Việt hoặc những người yêu tiếng Việt biết thêm về cái từ rặt Nam thiệt là dễ thương này.

Chuyện xảy ra năm ngoái, lúc nhóm Việt Bút còn có diễn đàn riêng. Thời buổi của Word Press và Facebook, ai ai cũng có trang Blog, cho nên làm cách nào để diễn đàn thu hút được người xem là chuyện khó lắm. Vì thế ngoài trang đầu tươi mắt với những hình ảnh đẹp, vườn Việt Bút còn có nhiều tiểu mục. Chẳng hạn như mục “Hỏi Đáp” do Donna lập ra. Mỗi ngày, dù bận rộn đến đâu, tôi đều bỏ ít thì giờ vào thăm trang và thầm cám ơn Donna khi thấy những câu trong “Hỏi Đáp” đều được trả lời kỹ lưỡng, từ cách làm đẹp tới những mẹo vặt nội trợ.

Hồi đó, ngoài những người bỏ nhiều công sức “trồng hoa, chăm vườn” như anh Duy An, Donna và Nguyên Thảo, người vào thăm diễn đàn đều đặn nhất chắc phải là chú Sáu. Từ diễn đàn này chú Sáu đã hăng hái trau giồi tiếng Việt, đã tập làm thơ Đường luật, và với sự chỉ vẽ cặn kẽ của anh Trần Quốc Sỹ, chú Sáu đã mau chóng làm được mấy bài đúng niêm đúng luật, có ứng có đối. Đây là lần đầu tôi thấy một người Mỹ làm thơ Việt ngữ hoàn chỉnh theo thể đường luật, nên đã kể chuyện này trong một viết “Nhịp Nối Cuộc Đời” trên báo xuân Việt Báo 2012.

Một ngày kia, chú Sáu gởi vào mục Hỏi Đáp: “Làm ơn giải nghĩa chữ ên “

Donna trả lời ngay:

“Chữ “ên” là tiếng địa phương của người miền Nam Việt Nam, nhất là vùng miền Tây Nam. Nó thường được dùng khi nói. “Ên” có nghĩa là “self” hay là “alone”.

Tôi đã mỉm cười nghĩ không biết chú Sáu gặp chữ “ên” trong trường hợp nào. Theo ý tôi, đó là một trong những tiếng đặc biệt và dễ thương nhất của giọng Nam. Ngắn mà ngọt, đơn giản mà thân thương, chỉ nghe qua đã gợi lại lìm lịm vị dừa tươi, đã nhắc nhớ hình ảnh miền Nam mát trời sông nước.

Nhưng chú Sáu cám ơn Donna rồi… nín thinh. Nhớ lúc chú Sáu hăng hái luyện tập làm thơ Đường với anh Sỹ, tôi đoán lần này chú chưa thực hành vì chưa hiểu rõ cách dùng chữ “ên” ra sao. Vì thế, tôi góp thêm thí dụ:


Chữ “ên” thường đi kèm với “mình” hay “tự”.

“Mình ên” nghĩa là alone

Thí dụ:

- Tui đi mình ên (I went alone)

- Lúc nào Mai cũng chỉ mình ên (Mai is always alone)

“Mình ên” hay “tự ên” cũng có nghĩa là by myself, by herself, by himself.

Thí dụ:

- Không ai chỉ hết, tui học mình ên (Nobody showed me, I learned by myself)

- Tội nghiệp thằng Tâm, làm gì cũng tự ên (Poor Tâm, he does everything by himself)

Chú Sáu coi bộ thấm ý vì ngay sau đó trang Việt Bút có một bài thơ mới của chú:

Trước kia học một mình ên
Đúng hay sai, chẳng biết nên
trật hoài
Khi vô diễn đàn một hồi
Có ai giúp đỡ, đủ lời rất hay
Được như tiến bộ hiện nay
Cảm ơn các bạn ra tay dạy giùm

Đọc bài thơ mới của chú Sáu dùng chữ “mình ên” thật chính xác, tôi vui lắm nên làm ngay bài thơ đáp lại:

Chú Sáu thật là lanh
Học rồi hành, ngon lành!
Mình ên chú đã giỏi
Có bạn tiến càng nhanh

Từ đó, “ên” trở thành một “chiêu” mới của chú Sáu. Chú đã dắt tay “ên” cùng đi vào báo Xuân...
Gần đây, chú Sáu vừa ghi sau bài viết của Khôi An “Chú tạ ơn vì sự ủng hộ của cháu với bài viết của chú nữa nhé?” Và đây là lời tôi muốn đáp lại:

Thưa Chú Sáu, có gì đâu mà chú viết “tạ ơn”. Mới mười tám tuổi chú đã đến Việt Nam và chấp nhận có thể hy sinh xương máu cho xứ sở xa lạ đó. Bao lâu nay, chàng rể hơn bốn mươi năm của Việt Nam vẫn “tự ên” học thêm tiếng Việt. Đó mới là chuyện đáng kể. Được giúp chú hiểu thêm tiếng Việt, rồi được thấy Chú Sáu dắt tay “ên” vào thơ, vào báo xuân Việt Báo, tự nó là niềm vui rồi. Chút xíu thì giờ có đáng gì đâu, thưa chú.

Khôi An

• Bọn Ma Con Nít Trong Nhà Tôi
• Hồi Ức Mậu Thân: Xuân Này Nhớ Xuân Xưa
• Bông Trắng Cho Cha, Bông Hồng Cho Mẹ
• VVNM 2024