Người viết: TRƯƠNG TẤN THÀNH
Bài số 687-1263-34-vb5-170205
Tác giả Trương Tấn Thành, ngụ tại Lacey, WA. Tốt nghiệp MA, ngành giáo dục năm 2000, hiện là trợ giáo cho trường dạy người da đỏ và giảng viên parttime cho Đại học cộng đồng SPSCC, Olympia, WA. Sau đây là một bài viết đặc biệt của ông.
*
Ở xứ Mỹ, mỗi khi có một người da đen hay da vàng trở thành nạn nhân của sự kỳ thị chủng tộc, báo chí và mọi người đều công khai phẫn nộ nhưng trước sự kỳ thị còn tàn nhẫn hơn gấp trăm lần đối với người Da Đỏ thì từ quá lâu rồi, chỉ thấy sự bình thản làm ngơ.
Tân Định, khoảng năm 1957
- Tuần này ba dẫn con đi xem phim cao bồi đánh với mọi da đỏ nghe ba.
Tôi còn nhớ rõ lúc nào tôi cũng khoái loại phim "cao bồi đánh với mọi da đỏ" này. Mỗi lần bên da đỏ càng bị bắn ngã xuống ngựa là tôi lại thấy mình càng muốn làm "cao bồi" chừng nấy! Tôi ưa hỏi ba tôi:
- Tụi da đỏ sao ác quá vậy ba" Bị cao bồi bắn chết là phải!
….Lacey năm 1998
Đại học The Evergreen State College, Olympia, tiểu bang Washington State. Ngày khai giảng chương trình Cao Học Giáo Dục đào tạo giáo viên cho người Da Đỏ. Tiếng của bà giáo sư người Da đỏ trong bài diễn văn mở đầu chương trình học tôi vẫn còn nhớ:
"Sự bóc lột môi trường và chính sách vô nhân đạo nhằm tiêu diệt, đồng hóa và lấy đi quyền sở hữu đất đai của các dân tộc bản xứ người Da Đỏ có thể bị xem là tội ác lớn nhất mà con người gây ra cho con người. Thật là khó mà hiểu nổi một cấu trúc chính phủ dân chủ như vậy có thể gây sự bất công cho các quốc gia của bộ tộc bản xứ. Lý tưởng "mọi người đều bình đẳng" không được tôn trọng bởi chính phủ Hoa Kỳ trong trường hợp mang tính cách lịch sử này".
Cho tới khi tôi ghi danh theo dự chương trình đào tạo giáo viên cho người da đỏ này thì trong trí của tôi "mọi da đỏ vẫn là mọi da đỏ". Đã dùng từ "mọi" thì không có chút gì "văn minh" trong đó. Dân da đỏ đối với tôi là những gì man rợ, tàn ác, giết người không gớm tay, ăn lông ở lỗ. Tôi còn nhớ những cảnh trong phim cao bồi chiến sĩ da đỏ lột cả da đầu của dân da trắng để làm chiếm lợi phẩm! (sau này khi đi sâu vào chương trình tôi được biết là có những người da trắng còn xỏ sâu lỗ tai của người da đỏ để phô trương chiến công của mình).
Thật tình thì tôi theo học chương trình này vì sau khi học bốn năm ra tôi tìm không ra việc nên đành phải ráng học thêm để mượn fiancial aid và có work study mà sống và mong sau này có cái bằng không chừng dễ kiếm được việc làm hơn. Nhưng càng đi sâu vào chương trình và được học, hiểu thêm về người da đỏ và thân phận của họ tôi mới thấy là họ quả thật là đáng thương và nhất là đáng trọng.
Người da đỏ không chấp nhận từ "Indians" mà người Mỹ gán cho họ. Họ muốn được gọi là "Native Americans" người bản địa của Châu Mỹ. Columbus khi "khám phá" ra Châu Mỹ (điều này vẫn còn là một vấn đề bàn cãi về lịch sử) thì tưởng đây là xứ India (Ấn Độ) nên gọi người bản địa ở đây là Indians. Còn người da đỏ thì đã hiện diện ở Châu Mỹ này có lẽ cả trăm năm trước khi Columbus đặt chân tới!
Người da đỏ cũng tự hào với những bộ tộc của mình ở trên đất Mỹ và dùng danh xưng là "Native Nations" (các quốc gia bản địa) chớ không phải từ "tribes", những bộ tộc bán khai không có tổ chức về cai trị. Người da đỏ tuy không có "một lối sống văn minh" theo quan niệm của người da trắng nhưng họ có nền văn minh riêng của họ và lối sống theo những giá trị tinh thần riêng và bối cảnh riêng. Nếu ta nghĩ cho kỹ thì nền văn minh hiện tại với đầy rẫy những tội ác, bạo động, tôn thờ vật chất thì chúng ta nên đặt câu hỏi "Chúng ta có đang sống ở một xã hội văn minh thật sự không""
Người da đỏ đặc biệt là miền Tây Bắc nước Mỹ sống theo lối cộng sinh và cá nhân phục tùng đa số và phụ thuộc vào tập thể. Quyền hành không lan rộng ra khỏi bộ tộc trong đó "tộc trưởng" không có quyền hành tuyệt đối như ta tưởng. Trật tự xã hội của người da đỏ được phân thành hàng "cao quý" và "hèn hạ" nhưng không phải là xã hội thuần giai cấp. Tuy quyền lãnh tụ là thế truyền nhưng quyền hành vẫn có thể có được nhờ uy tín. Bộ tộc hình thành với nhiều gia tộc có thân nhân ở các bộ tộc khác. Sự phân biệt quà tặng chứng tỏ giai cấp xã hội và quyền hành về chính trị. Càng cho đi nhiều của cải, càng chứng tỏ được là có nhiều danh vị và quyền lực. Tuy lệ cho đi tiêu biểu nhất của người da đỏ là tục "potlatch". Trong một buổi lễ long trọng, người chủ tặng quà cho những khách được long trọng đón mời. Theo tác giả Suttles và Jonaitis trong quyển "History od the reasset in Ethnology" thì đối với người da trắng tục potlatch là một sự phô trương phù phiếm. Nhưng trong thực tế, tục này có hiệu lực tạo nên nghĩa vụ và nới rộng sự liên hệ xã hội kết nối con người với nhau, bảo vệ họ chống lại kẻ thù và sự nghèo đói. Tục potlatch hàm chứa trong nó ý nghĩa "bảo tồn môi trường" khi đem so sánh với cách thức đi tàn phá thiên nhiên để tìm nguồn tài vật của người da trắng.
Đối với người da đỏ, giữa con người và thiên nhiên có một mối liên hệ chặt chẽ về văn hóa, tâm linh và vật chất, giữa tình gia thuần và tính hoang dã. Thế giới của họ là một thế giới tổng thể, bái vật, của những linh hồn có thể vừa độc ác vừa vừa thuần thiện. Ý niệm của người da đỏ về của cải là của sự nối kết giữa người và thiên nhiên. Họ không xem thiên nhiên như là món hàng sở hữu để thương mại. Thú vật, cá tôm cây trái có thể được dùng nhưng không được xem đó là "vật" hay "tài nguyên" mà cá nhân lấy làm sở hữu. Kẻ nào lạm dụng và tàn phá thiên nhiên sẽ bị ghê tởm và chịu hình phạt bởi các thần linh trong trời đất. Chỉ trong vòng hơn hai thế kỷ mà người da trắng đã thay đổi và làm tổn hại tận gốc tất cả mọi giá trị vật chất lẫn tinh thần đó của người da đỏ.
Cho đến ngày cuối của chương trình về mặt chuyên môn thì tôi không biết mình hấp thụ được ở mức nào nhưng về mặt cảm thông với thân phận của người da đỏ của mình thì tôi phải nói thật là sâu đậm.
Nếu "một hình ảnh có hiệu lực bằng ngàn lời nói" thì tôi phải nhận là sau khi xem cuốn phim "Where the Spirits Live" nói về chế độ đồng hóa người da đỏ của chính quyền Mỹ bằng chính sách thành lập các trường nội trú ép buộc trẻ con da đỏ thời đó tôi thấy thật không khác gì các trại tù cải tạo của cộng sản đối với người của chế độ miền Nam ta.
Người da đỏ khoảng đầu thế kỷ mười chín bị tập trung vào những khu dành riêng cho họ gọi là "reservation". Trong đó người da đỏ bị lột bỏ tất cả y phục cổ truyền của họ, bị cắt tóc ngắn và tập ăn muỗng nĩa, nhận tên mới theo lối người da trắng, phải học tiếng Anh và học kinh thánh. Kỷ luật trong trại thật là khắc nghiệt. Hình phạt biệt giam, bỏ đói là chuyện bình thường. Số người bị đói ăn vì bị chận bớt khẩu phần và bệnh tật vì thiếu thuốc men và nhiều người bị chết vì bệnh, nhất là bệnh lao. Bài hát về thân phận của người da đỏ trong các trại tập trung của thập niên sáu mươi hiện vẫn còn đang thịnh hành "Cherokee People" chân tả về thân phận của bộ tộc Cherokee, nói lên được tất cả sự tàn nhẫn và thâm độc của một chính sách đồng hóa đối với người da đỏ:
"Họ bắt chúng tôi nhốt vào những reservations, họ tước đoạt đi lối sống quen dùng tên ná, cấm chúng tôi nói tiếng của mình để học tiếng Anh. Họ không cho chúng tôi kết chuỗi, đan lát (thủ công nghệ dân gian của người da đỏ) để đeo những thứ nữ trang xa lạ. Nhưng tuy chúng tôi bị buộc phải mặc áo sơ mi và thắt cà vạt nhưng trong thâm tâm chúng tôi vẫn là những dân da đỏ, sống kiêu hùng và chết cũng kiêu hùng."
Một trong cách để văn minh hóa người da đỏ là dạy tiếng Anh và cưỡng ép một nền giáo dục "trắng" cho trẻ da đỏ. Các vị bô lão nhận ra rất sớm là sự giáo dục ép buộc đó chỉ cung cấp cho trẻ của họ những kỹ năng không thích hợp với lối sống cổ truyền của tổ phụ người da đỏ. Những đứa được thả về với cha mẹ của chúng bỏ ngay đi cái học bắt buộc đó và trở lại với ngôn ngữ và lối sống của bộ tộc mình.
Chính vì sự vô hiệu quả đó mà chính phủ Mỹ đã thành lập những trường nội trú "boarding schools" do người da trắng quản trị và dùng cả võ lực để bắt trẻ con da đỏ vào trường. Chúng ta hãy nghe một thành viên của bộ tộc Blackfoot tả lại kinh nghiệm của mình khi bị bắt đi vào các trường nội trú:
Bọn lính tới lùa chúng tôi lại, không đứa nào chịu đi, cha mẹ chúng tôi cũng không muốn chúng tôi đi. Chúng tôi khóc lóc vì đây là lần đầu bị tách rời khỏi cha mẹ mình. Đôà đạc chúng tôi mang theo, kể cả cái túi đựng thuốc men mẹ chúng tôi cho để phòng bệnh cũng bị lấy đem ra chất đống và đốt.”
Còn gì đau lòng cho bằng cảnh chia lìa mẫu tử này và thật đáng kinh khiếp cho cái nhẫn tâm của chính sách thâm độc không kém gì các "trường cải tạo" nhằm giết lần giết mòn người bị giam giữ.
Năm 1832 sau khi thành lập các reservations để nhốt người da đỏ, chính phủ Mỹ thành lập “Văn Phòng Đặc Trách về người da đỏ” và gởi các đại diện đến các trại để thi hành các luật lệ và phân phối thực phẩm cùng các nhu yếu phẩm khác cho các bộ tộc. Những viên chức da trắng này đã tham nhũng ăn chận và mua những thực phẩm hư thối, phẩm chất tồi tệ cho người da đỏ bị nhốt trong trại.
Nhằm mục đích hoán cải người da đỏ sang đạo Cơ Đốc, chính quyền thi hành chính sách truyền đạo cưỡng bức nhưng không mấy thành công. Cuối cùng, chính phủ quyết định cấm tất cả việc thi hành các hình thức tôn giáo cổ truyền của người da đỏ trong trường.
Khi nước Mỹ tuyên chiến với phát xít Nhật, những kiều dân Nhật tại Mỹ đã bị lùa vào trại tập trung và đối xử tàn tệ. Nửa thế kỷ sau, những nạn nhân người Mỹ gốc Nhật đã nhận được lời chính thức xin lỗi và sự bồi thường từ chính quyền Mỹ. Nhưng, cho tới nay, chính quyền Mỹ vẫn chưa thấy có lời xin lỗi chính thức nào về những chính sách tàn tệ đối với người da đỏ, -những người Mỹ bản địa hảo tâm từng góp quà cho Lễ Tạ Ơn đầu tiên tại lục địa này.
Riêng đối với tôi, một thân phận nhỏ bé và yếu thế trong cộng đồng quá to lớn và đầy sức mạnh của kim tiền và thế lực tại xứ Mỹ này, tôi thực sự thương cảm với số phận của người da đỏ và nhận ra rằng nếu chúng ta không biết đoàn kết và phục vụ cho quyền lợi chung của cộng đồng mình thì số phận bi thương của người da đỏ biết đâu lại chẳng là của chính mình" Dù sao, tôi tin chắc rằng điều đó sẽ không thể đến với chúng ta, phải không các bạn"
Trương Tấn Thành
Nếu nói theo Luật Nhân Quả thì nước Mỹ nói chung và người Mỹ da trắng nói riêng sẽ phải gánh chịu những hệ quả nghiêm trọng do những bất công mà họ đã gây ra do hành động kỳ thị chủng tộc của o^ng cha họ.
Wait and See.
toi da ket hon voi nguoi da do duoc 2 nam nhung nghe nhieu nguoi noi kg tot.nhung sau khi doc bai nay thi cam thay thuong chong