1. Bà con “nhà họ Kiến” tại Jr. Leagues’s Ballroom, Houston.
2. Trụ sở Đại Học Kiến Trúc tại Saigon trước 1975 được coi là “từ đường nhà họ Kiến.
3. Một trong những nghi lễ của “Đêm Truyền Thống Kiến Trúc” có từ thời trương còn ở Saigon là “Lễ Rửa Tội cho các sunh viên tốt nghiệp. Hình trên: “Kiến thầy” Trần Phi Hùng đang rửa tội cho sinh viên tốt nghiệp Nguyễn Trần Quốc Vinh”.
4. Sau đêm đoàn tụ, nhà họ Kiến cùng nhau cắm trại trên bờ biển Galveston
Người viết: CHÚC CHÂN
Bài số 598-1136-vb3030804
Tác giả Chúc Chân tên thật Hùng Túy Trước, tuổi Giáp Ngọ, cư trú và làm công việc kỹ sư tại Austin, Texas. Bà đã góp một số bài Viết Về Nước Mỹ đặc biệt và đã được trao tặng cùng lúc hai giải thưởng danh dự năm thứ ba 2004, một cho bài viết Việt ngữ và một cho bài viết Anh ngữ. Bài viết mới của Chúc Chân lần này là một truyện ký đặc biệt nhân cuộc họp mặt thân hữu đại học Kiến Trúc vừa được tổ chức tại Houston. Tác giả ghi ngay đầu bài viết “Câu chuyện không hư cũng không thực. Cho thực thì thực, cho không thực thì không thực.” Và thêm “Xin cám ơn tất cả bà con lớn bé của nhà họ Kiến đã gởi về những hình ảnh và tài liệu cho bài viết ‘cho vui’ nầy.” Bài đăng 2 kỳ.
*
Tên của tôi đúng ra là Trúc Trân. Ngày ba tôi đi ra hội đồng xả Vĩnh Lợi làm khai sanh cho tôi, ông thơ ký nghe giọng nói vốn không uốn lưỡi của ba tôi viết xuống thành Chúc Chân. Thế nên từ đó chết danh tôi luôn (ý tôi muốn nói danh mang tới chết!). Còn họ maiden của tôi cũng bị thay nốt. Khi qua tới Mỹ, cầm tờ giấy I94 trên tay, thấy không phải họ mình tôi tưỡng cầm nhầm. Sở di trú Mỹ thời đó tự động đổi họ phụ nữ tị nạn Việt Nam sang họ chồng không cần giấy phép. Sau nầy họ mới biết “phong tục” Việt Nam không ai đổi họ sau khi lấy chồng. Đúng ra tôi cũng có một thời mang họ Kiến, Kiến Trúc Trân, cái tên nghe cũng khá êm tai.
Thế nầy, cơ sở làm ăn của họ Kiến vốn dính dáng gốc… Tây như bao nhiêu cơ sở của chính phủ thuộc địa vào thời “trăm năm đô hộ giặc Tây”, và kể ra cũng khá phức tạp. Mở đầu là dòng Mỹ Thuật Đông Dương ở Hà Nội, đương nhiên do Chính Phủ “Mẫu Quốc” thành lập (không rõ vào năm nào). Năm 1926 dòng Mỹ Thuật Đông Dương mở một ban nhỏ đặc biệt chuyên khoa về nghệ thuật kiến tạo, tiền kỳ của họ Kiến. Đến 1942 dòng Mỹ Thuật Đông Dương làm ăn khắm khá được nâng lên thành ngạch Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương. Qua năm 1944 ban nghệ thuật kiến tạo được nâng từ ban thành trường và họ Kiến ra đời từ đó. Cũng vào năm 1944 vì chiến tranh họ Kiến dọn vào Đà Lạt lập nghiệp. Nhưng vì làm ăn không khá, họ Kiến năm sau phải đóng cua. Sau đó nhà Họ mỡ cữa lại vào năm 1947.
Năm 1948 thì họ Kiến đổi qua dòng Viện Đại Học Đông Dương với chương trình huấn luyện (curriculum) của dòng Cao Đẳng Mỹ Thuật Paris. Văn bằng do họ Kiến cấp phát lúc đó được Chính phủ “Mẫu Quốc” nhìn nhận.Cuối năm 1948 thì họ Kiến từ ngạch trường được lên “tước” Cao Đẳng, tuy nhiên vẫn phải theo chương trình huấn luyện của Cao Đẳng Mỹ Thuật Paris. Cho tới khi Hiệp Ước Văn Hóa Việt – Pháp ký ngày10-12-1949 và 30-5-1950, thì Viện Đại Học Đông Dương trở thành Viện Đại Học Hà Nội, “Hà Nội Học Hãng”. Năm 1950 họ Kiến dọn cơ sở làm ăm thêm lần nữa vào Sài Gòn, tiếp tục làm chi nhánh cho “Hà Nội Học Hãng”.
Năm 1954 theo Hiệp Định Geneve ký kết, Viện Đại Học Hà Nội trở thành Viện Đại Học Quốc Gia Việt Nam và sau đó là Viện Đại Học Sài Gòn, “Sài Gòn Học Hãng” cho tới 1975. Vào thời Đệ nhất Cộng Hòa, lúc làm ăn ở “Sài Gòn Học Hãng” thì Đại Học Kiến Trúc được thành lập, gia đình Kiến trở thành một “công ty” rất có thớ. Ăn nên làm ra phát khiếp.
Tất cả gốc tích trên đây là do các trưởng lão họ Kiến (trúc) sao lục và kể lại.
Vào thủa họ Kiến còn hàn vi, bà con họ hàng nhà Kiến rất dể dãi ai muốn xin vào mang họ Kiến cũng đều được vui vẻ đón nhận. Đương nhiên mặc dầu mang họ Kiến, bà con nhà Họ vẫn được “toàn quyền” tiếp tục giữ họ tục như Đinh, Lê, Trần, Nguyễn, v..v.. cho tiện việc sổ sách.
Đặc biệt vào năm 1966, khi Đại Học Kiến Trúc phát triển tối đa, hàng trăm kẻ sĩ đã nhập họ Kiến. Thôi thì Kiến nhớn, Kiến bé, Kiến nam, Kiến nữ, lủ khủ cả đàn. Đến năm 1968 vì bà con họ Kiến đã quá đông nên gia đình Kiến bắt đầu giới hạn, không còn cho nhập Họ thả giàn thiên lý nữa. Bây giờ muốn vào Họ thì dám sỉ phu phải qua một cuộc tuyển lựa tranh tài gay cấn không thua gì Sơn Tinh và Thủy Tinh khi xưa tranh nhau giành nàng công chúa Mỵ Nương kiều diễm.
Theo đạo họ, gia đình chúng tôi chia ngôi thứ trên dưới rõ rệt. Từ bốn tuổi họ trở lên và nếu đủ “mention” thì được trải chiếu ngồi mâm trên. Ba tuổi họ đổ xuống thì ngồi mâm dưới là lẻ đương nhiên. Qua sáu tuổi họ mà nếu đủ “mention”, vốn liếng, thì được Họ cho ra riêng. Nếu sáu năm mà chưa đủ “mention” thì ráng ngồi tại chỗ luyện công. Thế nên trong họ chúng tôi có nhiều nhân tài tuy đã trên sáu tuổi họ, nhưng vẫn còn nhẩn nhơ làm lão làng. Đôi khi mâm trên mâm dưới quí ngài thư thả ngồi sơi ráo. Cũng theo luật đạo họ tôi, anh chị em thuộc mâm trên được làm patron (master). Dân mới vào Họ thì phải chịu theo làm nerge (slave). Patron-nerge giúp nhau kéo cày ráng lượm cho đủ “mention”. Khỏi nói tình thân chúa - tôi, patron-nerge, của chúng tôi thật thắm thiết, làm ăn cộng tác thề sinh tử: “ Sống có nhau, chết kệ mi”. Vì thế nên anh chị em họ Kiến chúng tôi tình thân rất thắm thiết.
Mỗi năm cứ gần tết là ngày giỗ Họ nhà tôi. Ngày giỗ họ Kiến cũng chẳng vào một ngày nhất định nào. Khi gió bấc thổi hui hui nghe chạnh lòng bà con họ Kiến bèn làm giỗ. Ngày giỗ Họ của chúng tôi bầy đình bầy đám to hết cỡ nói. Chúng tôi gọi ngày giỗ Họ là Đêm Truyền Thống (nghe cứ như Đêm Truyền Hịt). Trước ngày nầy anh em bà con chú bác chúng tôi, Kiến đen, Kiến lửa, Kiến kim ôi thôi đủ cả, lo quét dọn trưng bày từ đường rối rít.
Đêm giỗ mở đầu bằng lễ tế gia tiên vô cùng ngoạn mục nhưng không kém phần long trọng. Như có năm đó tôi còn nhớ. Chúng tôi đang xây thêm căn lầu mới. Lúc đó nhà thầu đang treo cái cần vọt với ròng rọc kéo tay cho phu mang xi măng, gạch cát lên xuống từ tầng lầu ba. Đám anh em nhà họ Kiến chúng tôi bèn cho một Kiến càng đánh đu theo ròng rọc thả từ trên lầu ba xuống, mang theo quyển gia phả lận lưng.
Sau phần lễ gia tiên là lễ rữa tội cho đám Kiến gộc đủ vốn dọn ra riêng và lễ tưới nước cho đám Kiến kèn mới nhập Họ. Sau màng lễ lộc rình rang, thì đám Kiến chúng tôi mỡ dạ hội tiệc tùng nhảy nhót tưng bừng thâu đêm suốt sáng.
Năm 1975 họ Kiến bị mất tên như “Sài Gòn ơi bây giờ người đã mất tên...” Họ Kiến biến thành họ Xây thuộc Bộ Xây Dựng Hà Nội. Họ Kiến tan hàng từ đó.
Tôi kể hơi dài dòng văn tự về họ nhà Kiến từ ngày sơ khai, nhưng có thế mới kể được phần dòng họ Kiến lưu vong được. Vâng, lưu vong, họ Kiến nhà tôi cũng nổi trôi điên đảo sau Ba Mưoi Tháng Tư Năm Bảy Lăm.
Sau 75, nhờ có chút dòng võ biền với kỹ thuật làm gốc, nên họ Kiến nhà tôi không bị đánh tư bản mại sản. Dù vậy, thôi thì Kiến thầy hay Kiến thợ, Kiến chủ hay Kiến tôi, Kiến chúa hay Kiến mọi, ai giữ hồn nấy. Một số Kiến nhanh chân, lẹ hồn, chạy năm bảy lăm. Một số Kiến khác đi vượt biên, may thì chui tọt ngay lần đầu nếu kém may hơn thì sau dăm lần cũng thoát. Phần lớn đám Kiến ngồi ổ tại chỗ. Một số Kiến “theo nghiệp đao binh” vì luật đôn quân khi xưa phải chịu trải qua những ngày cay đắng quả mướp cải tạo. Khi diện HO cho đi Mỹ, thì đám Kiến Binh tà tà lên máy bay phản lực đi ra, khỏi phải đi chui, đi rúc gì ráo.
Đương nhiên họ Kiến nhà tôi bây giờ sống trên bốn Châu Á, Âu, Mỹ, Úc. Có lẽ đi săn thú Sarafi ở Phi Châu không hạp với người mình, nên không ai tới đó định cư cả. Họ Kiến lưu vong hải ngọai gần đây có lập một gia phả mới, đứng đầu với trưởng lão thâm niên nhất, Kiến trọng Cương, họ 29, tục họ Đào, hiện còn “đương thế” ngoài chín mươi ở Canada.
Tôi một Kiến vượt biên được định cư ở Mỹ, bỏ họ Kiến từ đó và được Sở Di Trú Mỹ “ban” cho họ Trần. Lúc đầu tôi còn liên lạc manh mối dăm ba Kiến ở Mỹ, nhưng sau đó mất liên lạc họ Kiến luôn. Rồi hai mươi năm sau.... “Tình cờ đất khách gặp nhau,” dòng thơ của Phan Khôi đã nói lên ngắn gọn duyên tái ngộ của tôi và họ Kiến.
Số là thế nầy, ông xã tôi năm đó đăng tên giữa đàng theo khóa tu hè do Làng Mai tổ chức ở Santa Babarra, mong tìm được chút “ánh sáng chân lý” Thiền trong lúc “rút quân”. Khoá tu kéo dài một tuần. Để giữ tâm tịnh, khóa sinh phải giữ im lặng trong lúc nghe giảng huấn, khi đi thiền cũng như khi vào nhà bàn. Suốt tuần lể ông xả tôi dốc lòng “lặng lẻ” tu học. Trong lớp thiền ông xã tôi thường thấy hai chàng xồn xồn chạt tuổi “hoa răm”, hình như họ là bạn, đi cùng nhau từ ngày mới tới. Thỉnh thoảng ông xả tôi “chạm mắt” hai chàng trên đường ra lối vào và trao đỗi vài lời xả giao.
Cho tới hôm trước ngày mãn khóa, tình cờ trong nhà bàn ông xã tôi ngồi ăn cạnh hai chàng. Tình cờ ông xã tôi nghe được tâm tình đôi bạn thủ thỉ. Tuy nghe tiếng được tiếng mất, nhưng khi nào là “kiến”, nào là “trúc”, ông xả tôi không nhịn được sáp vào cuộc đàm thoại với hai chàng. Thì ra hai chàng thuộc họ nhà Kiến chúng tôi. Ông xã tôi bèn nhìn bà con in-law ngay: Kiến Hùng Chương và Kiến Văn Chinh, họ 69.
Ngày chia tay khóa tu học, trong tiếng sóng biển rầm rì ở Santa Babarra, ba chàng anh em họ Kiến bịn rịn trao nhau địa chỉ, email, số điện thoại. Sau đó qua điện thoại và email, Kiến Hùng Chương đã giúp tôi nối lại nhịp cầu họ Kiến và tìm lại được họ Kiến 72 anh em cùng ổ với tôi. Tôi có tên lại trên gia phả nhà họ Kiến từ đó.
Sau hơn hai mươi năm lưu vong dòng họ Kiến nhà tôi đã tổ chức được hai cuộc họp Họ thế giới, lần đầu ở Paris 1989 và lần nhì ở Santa Ana 2000. Khi tôi tìm lại được họ Kiến thì được biết cuộc họp họ Kiến kỳ ba tổ chức năm 2004 ở Houston, gần nhà tôi.
“ Ông xã ơi cái thiệp mời họ Kiến Reunion anh thấy bỏ đâu không"”
Cái thiệp mời thật đẹp và trang nhả. Tên Kiến Trúc Trân của tôi được nắn nót điền vào chổ trống bằng ngọn bút sắt calligraphy với lối viết “triện”sắc sảo. Chương trình họp Họ được in trên lớp giấy mỏng lồng ngoài thiệp mời với sợi giây nơ thắt hờ. Tuy không ướp mùi dầu thơm như các thiệp cưới bây giờ, thế nhưng bức thiệp mời họp họ Kiến hình như có phảng phất hương ngọc lan trong sân nhà họ Kiến ở Sài Gòn khi xưa. Cây ngọc lan cỗ thụ ngày ấy cao khỏi tầng lầu hai ngôi nhà mới cất.
Theo lịch trình, họ Kiến họp mặt kỳ nầy kéo từ tối thứ sáu cho đến hết ngày chủ nhật. Đêm thứ sáu chánh giỗ, Đêm Truyền Thống, được tổ chức tại Jr League Ball Room với dạ tiệc và hàn huyên. Sau đó cả họ sẽ kéo qua Mini Club thưởng thức văn nghệ, “Hát Cho Nhau Nghe”. Thứ bảy họ Kiến đi picnic ngoài bãi biển ở đảo Galveston do ban tổ chức ở Houston tiếp đãi. Ngày chủ nhật dành cho các Kiến ở xa tới du ngoạn thành phố Houston.
“Ý chết, ông xã ơi, hôm nay hết hạn mà em quên gởi thơ hồi báo hai đứa mình sẽ tham dự họp họ Kiến!”
“Còn hai tuần mới tới ngày họp, khéo lo"”
Chúc Chân