Tác giả Linda Lee cho biết bà tên thật là Đặng Quí Ngọc, hiện cư trú tại Garden Grove. Bài viết về nước Mỹ đầu tiên của bà là “Người Y Tá Mỹ” đề cập tới sức mạnh hiện hữu của người mẹ già yếu. Bài viết thứ hai là câu chuyện về những dòng sông. Sau đây là bài viết thứ ba của bà.
*
Lời mở đầu:
Tôi mua một cái bể cạn với chủ tâm nuôi lia thia là loại cá tôi thích nhất. Nhưng chưa kịp mua lia thia thì bà láng giềng tử tế đem cho bớt một ít cá guppy bà đang nuôi. Cá guppy quá xa lạ với tôi, nhưng nể tình, tôi tạm bỏ chúng vào bể cạn chờ mua lia thia về thay.
Cá guppy chỉ lớn hơn lòng tong bên mình đôi chút nhưng điểm màu sắc rực rỡ, vây và đuôi mỏng manh tha thướt, đặc biệt là lội nhanh và đẻ nhiều. Đôi khi ngắm chúng tung tăng giữa rêu xanh và bọt trắng tôi cũng thấy vui vui.
Chừng tháng sau trong một lần ngắm cá guppy như vậy, con tôi chợt đi ngang và ghé cạnh tôi hỏi: "Ủa, sao mẹ chưa mua cá lia thia"" Tôi ngẩn ra một lúc vì không hiểu sao tôi lại quên việc đó. Thì ra trong khi chưa có lia thia, tôi cũng đã tìm thấy những niềm vui do cá guppy đem lại.
Lấy ý nghĩa này để trả lời con, tôi bỗng thấy khuôn mặt nó phản chiếu lên tấm kiếng của bể cạn và lẫn chung với hình ảnh đàn guppy.
*
Tôi sanh con ở Mỹ, khai sanh tên Mỹ nhưng tôi lại gọi nó là thằng Chuột.
Biết sẽ không tránh được khoảng cách vì tôi chưa bỏ hẳn nề nếp bên nhà còn thằng Chuột phải theo lối sống bên này, tôi hết sức tập cho nó các thói quen tốt để tránh bớt lối dạy dỗ bằng lý luận thường gây xung khắc. Tránh bớt nghĩa là cũng có nhưng lúc đầu chỉ là những lý luận thông thường và ngộ nghĩnh. Chẳng hạn một lần nó giận bạn gái làm trái ý rồi suy ra cô ta không thương nó nữa, tôi lý sự "Ai cũng có thể làm người khác thương mình, nhưng không ai có thể làm người khác thương mình theo ý của mình. Cứ để cô ta thương con theo ý cô ta, đừng lầm là cô ta không thương con".
Nó chịu lời an ủi này, gượng vui: "Vậy con cũng thương mẹ theo ý của con chớ không phải bất hiếu đâu nghe".
Những lần như vậy hai mẹ con chỉ cười với nhau.
Nhưng khi thằng Chuột 18 tuổi, phần lý luận nghe ra quan trọng hơn. Một hôm tôi mắng nó làm lỗi nó nói trả: "Con chẳng lỗi gì cả, con đâu có sự lựa chọn để được sanh ra". Tôi từng nghe mấy nhóc Mỹ nói câu này nên không mấy sửng sốt, chỉ dẫn giải "Không ai có sự lựa chọn đó cả, mẹ cũng có đâu. Quan trọng là khi đã sanh ra ai cũng sẽ có những sự lựa chọn trong đời mình." Nó thách thức "Mẹ sẽ để con tự ý lựa chọn"". Tôi khẳng định nếu đó là một sự lựa chọn hợp pháp. Nó không hiểu lắm, tôi ví dụ: không được lựa chọn đi băng đảng, hút ma túy hay cướp của giết người. Cũng may hai mẹ con không quen dông dài nên cuộc lý luận ngưng ở đó.
Nhưng chẳng bao lâu nó nhắc lại: "Mẹ nhớ để con tự ý lựa chọn đó nhe". Linh tính cho biết sắp có việc quan trọng tôi vội rào đón: "Con tự ý lựa chọn nhưng phải nghe theo mẹ chỉ dẫn". Nó chưa hiểu, tôi nói tiếp: "Chẳng hạn đi San Jose hay San Diego là do con lựa chọn, nhưng làm sao đến đó mẹ sẽ chỉ dẫn cho con". Nó cười ngất: "Chỉ cần gõ máy điện toán là có đủ tên đường." Tôi nói "Nhưng máy điện toán biết gì về con" Nó đâu biết xe con thắng đã mòn, bình nước đang rỉ, con lại vừa uống thuốc cúm đang buồn ngủ chóng mặt. Mẹ chỉ dẫn là để con được an toàn đên nơi con lựa chọn". Nó lặng thinh có vẻ đã hiểu thấu đáo lời giải thích.
Mấy hôm sau, tôi nghe tin sét đánh: nó lựa chọn đi lính Mỹ!
Choáng váng một lúc vì quá bất ngờ, tôi hỏi nó đã nghĩ kỹ chưa, tự ý lựa chọn hay bị ảnh hưởng ai khác. Nó bảo đã cân nhắc, tự quyết định và cho biết tuần tới sẽ có viên chức tuyển lính đến trả lời những gì tôi thắc mắc.
Hai mẹ con im lặng một lúc, rồi nó bắt đầu kể những gì đã đưa nó đến sự lựa chọn đó, đại ý: đi lính có lương bớt tốn cho tôi, vẫn có thể học như ý tôi muốn thỉnh thoảng được về thăm nhà để tôi đỡ nhớ và quan trọng hơn cả là "Con mất ba từ nhỏ, nay lại đến tuổi muốn nổi loạn không cần lý do, con sợ mẹ một mình không đủ sức ngăn cản con, đi lính là để kỷ luật quân đội kềm chế con".
Tôi muốn thét lên là không có thứ kỷ luật nào mạnh bằng bản năng của một người mẹ quyết dạy dỗ con nên người nhưng thấy ngay không mấy thực tế. Thực tế quả là tôi đang một mình nuôi con và đang hết sức bối rối không biết phải làm thế nào để giúp nó tránh xa các tật xấu như ma túy, băng đảng. Nó đi đâu là tôi bồn chồn, về trễ là tôi luống cuống, khi nó nổi nóng tôi lại không đủ bản lãnh để trấn áp.
Lời kết
Chuột ơi, dẫu con không chọn ngành y và chẳng bao giờ là cá lia thia mẹ mong ước thì cũng đâu quan trọng gì nữa khi mẹ đã biết vui với cá guppy. Đây không phải là thái độ tiêu cực "vui với cái mình có". Đây là niềm vui huyền diệu mẹ tìm thấy nơi đứa con tuy sanh trưởng ở Mỹ nhưng vẫn hiểu được tấm lòng của người mẹ Việt Nam và biết nghĩ đến tấm lòng đó khi phải cân nhắc một sự lựa chọn quan trọng trong đời.
LINDA LEE