Con Đường Trung Đạo

Người viết: Anthony Nguyen
Bài số 329-868-vb6150803

Tác giả Anthony Nguyen cho biết về tiểu sử: 35 tuổi, hiện cư trú tại Anaheim; Nghề Nghiệp: Quality Control Supervisor at Conesys corp., Tustin facility. Bài viết về nước Mỹ đầu tiên của ông là truyện ngắn "paperless society".Sau đây là truyện ngắn thứ hai của ông. Mong bạn Nguyễn sẽ còn tiếp tục viết.
*
Thư viện đại học Long Beach, California vào một chiều cuối xuân năm 2002.
Mùa hè sắp đến làm cho ban ngày kéo dài hơn ban đêm . Tôi uể oải gấp quyển tập lại, nhìn đồng hồ, kim chỉ đã hơn bảy giờ tối mà trời vẫn còn đầy ắp nắng mặt trời . Mỗi lần tôi có một bài homework khó nghĩ là tôi rất dễ bị phân tán bởi những cảnh xung quanh . Nhất là chỗ tôi ngồi học lại gần bên cửa sổ ngó ra khuôn viên trường, vô tình hay hữu ý ngắm những nữ sinh viên gọn gàng trong những bộ suit màu đen, hối hả bước để chuyển lớp cho kịp giờ, kéo theo sau cả một vali sách, trông giống như những tiếp viên hàng không mang theo hành lý chuẩn bị lên máy bay vậy .
Phòng học của thư viện thật yên tĩnh đến nỗi có thể nghe được tiếng ngáy của ai đó trong góc phòng, hoặc tiếng ăn những bịch snack vội vã, lén lút của các sinh viên cho qua bữa tối trong khi vẫn cắm đầu vào sách, vì phòng này không cho mang thức ăn vào . Tôi vừa định quay lại với bài toán hắc ám của mình thì đằng sau có một giọng tiếng Việt quen thuộc vang lên :
- Xin lỗi ... có phải anh là anh Khang "
Tôi quay phắt lại nhìn một thanh niên hơi ốm và đen, vẻ hiền từ trong một bộ áo nâu của tì kheo nhà phật .
- Xin lỗi anh là ...
Tôi ngừng lại vài giây, rồi không ngạc nhiên vì bồ đồ tu hành của anh, vì ở các trường đại học ở Cali này, các vị tu hành các tôn giáo đi học ở các ngành chuyên môn khác là chuyện rất bình thường, nhưng hết sức ngạc nhiên vì nhận ra anh chính là chú tiểu Tuệ Tĩnh ngày nào ở việt Nam mà tôi đã biết từ thưở nhỏ - wow- tôi la lên làm cho mọi người xung quanh phải giật mình quay lại - anh Tĩnh đó hả, thiệt là trái đất tròn quá phải không "
Thế rồi chúng tôi tay bắt mặt mừng, kéo nhau ra phòng cafeteria nói chuyện để không làm phiền những người xung quanh . Đã hơn mười năm không gặp lại, chúng tôi tha hồ kể lại những kỷ niệm thơ ấu của mình, khi mà tôi hãy còn bận quần xà lỏn mỗi tuần đều đạp chiếc xe đạp mini lon ton lên nhà chùa để xay bột về cho bà ngoại tôi làm bánh ít trần đem bán . Khi đó anh Tĩnh lo về việc xay bột trong chùa, tôi và anh lại học chung những năm phổ thông nên dễ dàng trở nên đôi bạn thân .
Anh Tĩnh chỉ vào quyển sách dày cộm của tôi:

- Anh cũng đang học lớp Math History 410 đó hả " mùa này tôi cũng học lớp đó nhưng vào giờ buổi sáng và thêm một lớp Buddhism, phải mà gặp anh trước, tôi đã xin chuyển sang học chung với anh cho vui rồi . Sao anh học lớp này có thích không "
Tôi như được gãi đúng vào chỗ ngứa:
- Trời, cái lớp gì mà khó quá, hai ông tác giả John Fauvel và Jeremy Gray này cứ giữ nguyên ngôn ngữ toán học của thế kỷ mười bảy làm cho mình đọc phải suy đoán gần chết mà vẫn không hiểu họ muốn nói gì .
- Hà hà - anh Tĩnh cười xoà - nếu không thì sao gọi là math history chứ " nhưng mà anh đang bị bí chỗ nào đó "
Tôi lập tức không bỏ lỡ cơ hội, vì tôi biết anh ngày xưa là một cây toán xuất sắc với khả năng "giác ngộ" cao hơn tôi nhiều về cả toán học lẫn phật học . Hơn nữa, chỉ còn một tuần nữa là đến ngày thuyết trình của tôi mà tôi vẫn chưa thể type được chữ nào . Tôi bèn lật sang chương mười hai, phần sự nghiệp của Sir Isaac Newton (1642-1727), nhà tóan học vật lý vĩ đại của thế kỷ mười bảy, người cùng một lúc với Leibniz (1646-1716), đã phát minh ra khái niệm đạo hàm và vi phân
- Bên anh đã học đến phần này chưa, khi mà Newton cố gắng tìm ra quy luật trong mối quan hệ giữa đạo hàm và tích phân , ông ta đã sử dụng lý thuyết tịnh tiến trong hình học như là một công cụ kiểu "mượn dao thái thịt " mà chưa hề chứng minh rõ ràng sự tồn tại hay không tồn tại của nó, chỗ này thật là khó hiểu quá anh Tĩnh à .
- Anh muốn nói đến "the O method" phải không " đó chẳng qua là một đoạn thẳng PQ, khi P và Q cùng tiến về một điểm N nào đó, thi O sẽ dần dần bằng zero, nhưng cái chỗ huyền diệu của nó là O không phải là zero, chỉ "approaching" mà thôi . Do đó, trong phần chứng minh của Newton, ông đã có thể giản ước "O" bằng cách chia hai vế của đẳng thức cho "O" vì "O" khác zero, nhưng mặt khác, ông lại có thể thoải mái loại bỏ đi các đơn thức có chứa "O" vì "O" quá nhỏ, không đáng kể, coi như bằng zero .

- Đó anh thấy không, cái chỗ huyền diệu mà anh vừa nói đó chính là cái thắt gút không tháo gỡ được của tôi . Bởi vì, nói một cách khác, những nhà toán học hiện đại ngày nay vẫn còn chút nghi ngờ về cái ký hiệu dy/dx khi mà dx là một số lượng rất nhỏ , nhỏ hơn cả sự tưởng tượng của con người . Nếu như một ngày nào đó, người ta phát hiện ra có gì không ổn trong chứng minh của Newton về lý thuyết đạo hàm Fluxional Calculus, thì chắc đó là ngày tận thế, vì tất cả những thành quả khoa học dựa trên nền tảng toán học, đặc biệt là tích phân và đạo hàm trong ngành giải tích, có phải đã bị đảo lộn hết không"
- Ừ thì đó cũng là "possibility" - anh Tĩnh gật gù vẻ thích thú- giống như hồi Galilei Galileo phát hiện ra trái đất tròn chứ không vuông như người ta nghĩ, người ta đã vô cùng giận dữ khi đó là sự thật . Con người đúng là evil mà ... Nhưng mà anh phải công nhận với tôi rằng hiện mọi chứng minh toán học dựa trên căn bản đạo hàm trước giờ đều đúng và có thể ứng dụng được trong đời sống, như vậy Newton đã không có sai, chỉ là tôi cảm thấy ông ta lúc bấy giờ cũng không chứng minh được hoàn toàn là mình đúng trong cái "the O method" của ông.
- Nhưng mà anh này, tuần tới là tôi phải trình bày trước lớp về vấn đề quy" quái này, nếu có người hỏi sâu như thế thì tôi làm sao trả lời đây "
Anh Tĩnh trầm ngâm một lúc, rồi nói một cách tự tin như đang thuyết pháp cho tôi vậy:
- Thật ra đức phật Thích Ca mấy ngàn năm trước, trong bốn mươi chín ngày ngồi thiền dưới cây bồ đề, đã nghiệm ra chỗ gút mắt của anh rồi . Anh còn nhớ không trong kinh pháp hoa có câu "sắc tức thị không, không tức thị sắc", trong cái "có" có cái "không", trong cái "không" có cái "có" . Muốn tránh mọi phiền não trong đời thường, mình phải biết đi theo con đường trung đạo mà đức phật đã chỉ ra, cả hai khái niệm "không" và "có" đều rơi vào sự cực đoan mà ngài muốn tránh vì cả hai đều đưa chúng ta vào nghiệp tái sinh, chỉ có con đường trung đạo mới có thể đưa mình đến niết bàn
- Nhưng mà hình như anh vẫn chưa trả lời câu hỏi của tôi đó " - Tôi gãi đầu vẻ bối rối.
- Cũng như vậy thôi - anh Tĩnh phì cười trước cái vẻ ngây ngô của tôi - tại sao anh lại phải quan tâm đến vấn đề tồn tại hay không tồn tại của dy/dx hay là đoạn thẳng "O", khi mà nó thực sự "work" và giúp anh đạt được điều mà anh muốn đạt. Có lẽ ngày xưa Newton cũng có những suy tư như thế nhưng ông ta đã phải bỏ qua vì thực sự nó không quan trọng nữa . Vấn đề cốt lõi ở đây là phải biết khi nào "O" tồn tại để mình có thể đơn giản hai vế của đẳng thức cho "O", khi nào mình phải chấp nhận sự không tồn tại của "O" để mình có thể bỏ qua những đơn thức chứa "O" .
Phải mất vài phút suy nghĩ, tôi mới nghiệm ra hết những gì anh Tĩnh nói, nhưng tôi đã thấy nhẹ nhõm trong lòng và không còn lo âu về vấn đề thuyết trình nữa .
Chúng tôi ra khỏi quán cafeteria của thư viện thì cũng đã gần mười giờ khuya . Một nhóm nhân viên Security Officers của trường vẫn còn tụ tập trước cửa thư viện để hộ tống an toàn những nữ sinh viên học khuya ra bãi đậu xe vì đi bộ từ thư viện đến bãi đậu xe cũng phải hết gần hai mươi phút . Thường thì họ không chú ý đến những tay đực rựa như chúng tôi nhưng có lẽ vì hơi khuya quá hoặc là vì bộ áo tu hành của anh Tĩnh có vẻ ngộ nghĩnh nên một trong số người họ đón chúng tôi và hỏi xem chúng tôi có cần escort hay không . Tôi cười, cảm ơn và từ chối vì mấy khi chúng tôi mới gặp được nhau, chuyện trò vẫn còn chưa hết nên thời gian đi bộ cũng chỉ là ngắn lắm thôi .
Trước khi chia tay, anh Tĩnh như sực nhớ ra điều gì, hỏi tôi một cách tò mò :
- Nè, tôi thì tu hành nên không nói gì, nhưng anh thì có vẻ như là còn độc thân đó, vậy chứ đã có cô nào chưa, bữa nào giới thiệu cho biết coi "
- Không phải anh đã dạy tôi sao - Tôi mỉm cười đầy vẻ bí hiểm - có hay không có đều không quan trọng đó mà ! tôi vẫn cố gắng đi theo con đường trung đạo của đức phật đây .
Nói rồi chúng tôi cười lớn chia tay ai đi đường nấy, anh Tĩnh khuất dần trong bóng tối. Tôi ngồi vào xe, trong lòng chợt nhớ đến một người, tự hỏi với mình rằng, thật ra người ấy của tôi có hay là không có"

Anthony Nguyen

• Đi Bán Bánh
• Chuyện Anh Trâu Điên Trận Phú Lâm
• Người Truyền Bá Nhạc Việt
• Chim Đã Bay