Cuối năm 1992, ngay sau khi tới Mỹ, không bỏ phí thời gian, gia đình chúng tôi đã tìm ngay đến lớp ESL để trau dồi Anh ngữ với hy vọng sớm hội nhập được vào xã hôi mới.
Trong buổi học đầu tiên, ông Tom Smith, người thầy giáo phụ trách lớp học đã để thời gian giới thiệu nước Mỹ với chúng tôi. Ông nói qua về 13 tiểu bang đầu tiên của nước Mỹ, về lịch sử tranh đấu giành độc lập của Hoa Kỳ. Ông cũng nói nước Mỹ là nơi quy tụ mọi sắc dân trên khắp thế giới. Ông Tom còn nói rằng sau này, khi hội đủ điều kiện về thời gian cư trú trên đất Mỹ, chính chúng tôi cũng có thể trở thành công dân Mỹ. Ông Tom hỏi mọi người trong lớp có muốn trở thành công dân Mỹ không" Cả lớp đều trả lời có, chỉ có mình tôi trả lời không. Ông Tom hơi ngạc nhiên hỏi tôi tại sao và tôi đã gỉai thích với ông như sau:
- Tôi là một trong số những người chống Cộng sản bị thua trận, bị giam cầm rồi được trả tự do nhờ sự can thiệp của chính phủ Hoa Kỳ. Tôi đến tỵ nạn tại Mỹ để tránh bị trả thù và ngược đãi. Vì vậy khi nào chế độ Cộng sản tan rã hoặc tình hình chính trị của đất nước chúng tôi trở nên khả quan hơn thì tôi sẽ trở về sinh sống trên quê hương mình. Tôi không có ý định ở luôn trên đất Mỹ nên không nghĩ đến việc trở thành công dân Mỹ.
Ông Tom gật gật cái đầu ra chiều thông cảm nhưng vợ tôi thì lại nhìn tôi như ngầm trách móc tôi sao không biết giữ mồm giữ miệng. Tôi thấy rõ qua ánh mắt, vợ tôi không hài lòng về những điều tôi vừa bày tỏ. Tôi hiểu rõ tại sao vợ tôi lại có phản ứng như vậy. Có lẽ sau những năm tháng sống dưới chế độ kìm kẹp của Cộng sản, vợ tôi đã rút tỉa được bài học khôn ngoan là đừng bao giờ nói thật lòng mình. Việc tôi thẳng thừng tỏ ý không muốn trở thành công dân Mỹ, dưới chế độ cộng sản có thể bị bắt bẻ hoặc nghi ngờ có "ý đồ" này nọ và sẽ bị ghi vào sổ đen để rồi bị theo dõi, trù ếm suốt đời.
Sau giờ học tôi đã phải trấn an vợ tôi ngay. Tôi nói mình đang sống trên một đất nước thực sự tự do chứ đâu còn luôn bị rình rập theo dõi như dưới chế độ "ưu việt" kia đâu mà lo. Vợ tôi thông cảm nhưng nhắc tôi rằng việc tới đâu hay tới đó "tính trước bước không tới", đừng có nói chuyện gì chưa đến.
Cuối năm 1997, chúng tôi đã sinh sống trên đất Mỹ được 5 năm. Nhìn về quê hương thấy giấc mơ hồi hương để sống nơi quê cha đất tổ còn quá mờ mịt. Cũng vào thời điểm này di dân nói chung và bà con người Việt nói riêng, đua nhau thi vào quốc tịch Mỹ để được hưởng nhiều quyền lợi hơn. " Ai sao mình vậy", chúng tôi cũng nộp đơn thi quốc tịch Mỹ.
Ngay khi hoàn tất việc nộp đơn, mỗi người được phát một bản gồm 100 câu hỏi có sẵn câu trả lời liên quan đến lịch sử, hiến pháp của Hoa Kỳ, về các cơ chế của guồng máy công quyền, về bổn phận và quyền lợi của người công dân v. v . để học mà trả lời khi được gọi phỏng vấn. Chúng tôi còn cẩn thận mua cả băng cassette thu giọng nói của người Mỹ về những câu hỏi cũng như câu trả lời để nghe cho quen.
Dù chuẩn bị tương đối kỹ, chúng tôi cũng không khỏi hoang mang vì những người đi trước nói mỗi người một cách. Có người nói thi quốc tịch dễ ợt. Họ kể những chuyện đại loại như có một bà khi vào phỏng vấn, người phỏng vấn đưa giấy bút rồi đọc câu tiếng Anh "The president lives in White House" và yêu cầu bà viết lại nhưng vì qúynh quá, nghe tai nọ ra tai kia, bà ta viết thành "The president lives in my house" vậy mà cũng đậu được. Có người thì lại hù rằng khi vào phỏng vấn họ đã bị quay như . . . dế, rằng phỏng vấn viên không chỉ hỏi trong phạm vi 100 câu hỏi mà còn hỏi nhiều câu hóc búa khác nữa. Theo những người này nói thì đậu được quốc tịch Mỹ cũng "chằng ăn trăn quấn" lắm. Nỗi lo lắng rồi cũng qua đi, đến ngày phỏng vấn gia đình tôi đều "đậu" cả. Người phỏng vấn nói chúng tôi đã đủ tiêu chuẩn để trở thành công dân Mỹ và hẹn ngày tuyên thệ.
Buổi lễ tuyên thệ đã diễn ra cách long trọng tại một tòa án cách chỗ chúng tôi ở khoảng hơn 2 giờ lái xe; nhưng chúng tôi phải để ra 4 giờ để đi đến đó vừa trừ hao thời gian tìm và hỏi thăm đường đến tòa án vừa muốn có mặt sớm sủa. Vậy mà khi tới nơi mới được biết chúng tôi là những người đến sau cùng. Trong phòng tuyên thệ, ngoài những nhân viên của sở di trú còn có đoàn hướng đạo sinh và hội phụ nữ địa phương đến tham dự.
Khi mọi người đã tề tựu đông đủ, ông chánh án trong y phục của một quan tòa, xuất hiện với một nụ cười thật tươi. Ông xuất hiện tại tòa lần này không phải để xử án mà để chủ tọa buổi lễ tuyên thệ của hơn 100 người đủ mọi sắc dân sắp trở thành công dân của nước Hoa Kỳ. Sau nghi lễ chào quốc kỳ và tuyên thệ, mỗi người lần lượt được gọi tiến lên phía trước để nhận những giấy tờ liên hệ đến việc trở thành công dân Hoa Kỳ và một lá cờ Mỹ. Sau buổi lễ, ông chánh án vui vẻ chúc mừng mọi người. Ông sẵn sàng chụp hình chung với những ai muốn có một tấm ảnh lưu niệm để ghi nhớ ngày đặc biệt này. Một tiệc trà cũng được tổ chức để khoản đãi những công dân mới. Cũng như hơn 100 người đến tuyên thệ trong ngày hôm đó, tôi chính thức có quốc tịch Mỹ, trở thành công dân của Hiệp chủng quốc Hoa Kỳ.
Từ ngày trở thành công dân Mỹ, tôi chưa một lần xử dụng đến cái "quyền được làm người Mỹ" của mình. Có chăng là mỗi lần đi sang Canada qua trạm kiểm soát ở biên giới, khi nhân viên kiểm soát hỏi quốc tịch gì thì tôi có thể mạnh dạn trả lời với họ tôi là"US citizen". Có lẽ đó là tất cả sự đổi thay đối với việc tôi vào quốc tịch Mỹ, ngoài ra không có gì khác. Tôi vẫn là người da vàng mũi tẹt. Tôi vẫn nói tiếng Việt, vẫn ăn thực phẩm đã quen ăn từ khi cha sinh mẹ đẻ. Tôi vẫn suy nghĩ và hành động theo cách suy nghĩ và hành động của người Việt Nam. Tóm lại, ngoài sự thay đổi về mặt pháp lý, hoàn toàn không có gì thay đổi trong con người của tôi. Tôi vẫn nghĩ quê hương thực sự của tôi là ở bên kia bờ đại dương. Tôi quan tâm đến những gì đang xảy ra trên mảnh đất hình chữ S nhiều hơn là những gì đang diễn ra quanh tôi.
Nhưng mọi việc đã đổi khác từ khi xẩy ra biến cố thảm khốc ngày 11-9.
Nhìn trên màn ảnh TV thấy chiếc máy bay do bọn khủng bố cướp đoạt đang lao vào Trung Tâm Thương Mại Thế Giới tại New York, tôi lặng người đi. Lòng tôi quặn đau khi nghĩ tới số phận của những hành khách trên máy bay và những người đang ở trong tòa nhà định mệnh này. Từ giây phút đó, như người bừng tỉnh sau một giấc ngủ dài, tôi không còn nhìn nước Mỹ như là một kẻ bàng quan. Tôi thực sự nhận ra mình là người trong cuộc, và như bất cứ người Mỹ nào khác, tôi hồi hộp theo dõi từng diễn biến của của biến cố.
Tôi thật mừng rỡ khi được biết Tổng thống Bush, Phó tổng thống Dick Cheney và ông Chủ tịch Hạ viện đã được nhân viên hữu trách đưa đến một nơi an tòan và được bảo vệ ở mức độ cao nhất. Tại nơi đây, các vị này có thể liên lạc với nhau và tiếp tục điều khiển nước Mỹ. Tại sao tôi mừng" Là vì theo hiến định, những vị này theo thứ tự sẽ cầm vận mạng của Hoa Kỳ. Họ sẽ là người điều hành guồng máy công quyền để bảo vệ an ninh cho dân chúng và đưa ra những biện pháp cần thiết để đối phó với tình thế. Nếu có chuyện không may xảy đến cho họ, đất nước không có người lãnh đạo như rắn không đầu sẽ rơi vào hỗn loạn, chính quyền sẽ sụp đổ. Những kẻ thù ghét nước Mỹ sẽ "chờ nước đục thả câu" tung ra những đòn phép hiểm độc hòng làm tan rã nước Mỹ. Trong tình huống như vậy, hậu qủa thảm khốc sẽ đến với người dân Mỹ mà tôi cũng không thể là một ngoại lệ.
Trong trận tấn công vừa qua, bọn khủng bố đã dùng thủ đoạn đê hèn nhất mà không ai có thể tưởng tượng được. Hàng ngàn sinh linh chỉ trong phút chốc đã bị cướp đi sự sống, bị tan xác hay là thân xác bị chôn vùi dưới đống tro tàn. Họ là những người thường dân, là đàn ông , đàn bà và trẻ em. Họ có một trái tim để yêu thương, có một gia đình để sống hạnh phúc, có một ước mơ để thực hiện. Họ là những người lịch sư, bặt thiệp, hiếu khách và dễ mến như bao nhiêu người Mỹ khác mà tôi gặp hàng ngày. Nay bỗng dưng họ biến mất vào hư vô. Cả thế giới bàng hoàng, cả nhân loại đều căm phẫn, lên án. Chỉ có bè lũ vô lương tâm và xuẩn động mới tỏ thái độ hả hê, vui thích trước thảm cảnh này. Những người có lương tri đều thấy bất nhẫn, đều chia sẻ nỗi đớn đau của đất nước và nhân dân Hoa Kỳ. Là người sinh sống trên đất nước này sao tôi có thể thờ ơ" Sao tôi không phẫn nộ trước những hành động điên cuồng ấy"
Hải Triều