Tác giả Phan Tịnh Tâm sinh năm 1950 tại Đà Nẵng. Định cư tại Hoa Kỳ năm 1993 diện ODP. Với bài “Vui Buồn Nghề Nails”, bà đã được trao tặng giải đặc biệt Viết về nước Mỹ năm 2002. Sau đây là bài viết mới nhất của bà.
*
Ba người bạn, chơi thân nhau từ ngày còn để tóc "bumbê" cả ba lấy chồng lính, Thủy Tiên là đứa xấu nhất trong 3 đứa, người dẹp như con khô hố nhưng là đứa may mắn nhất trong bộ ba, tên là Thủy Tiên nhưng sang nhà Phụng chơi, thấy Phụng đang tỉa hoa cắm bình Tiên nói Tiên ghét nhất là hoa, Phụng chỉ "ừ" nhưng Phụng kể cho Hậu nghe, nghe xong Hậu ngẩn ngơ, con gái mà không yêu hoa thì yêu cái gì" Phụng sang nhà Hậu cứ ngồi hàng giờ ngắm những đóa sen nở trong ao nhà Hậu.
Lấy chồng được 3 năm, Phụng trở thành góa phụ, may mà có cửa hàng cho thuê truyện từ vốn của anh hai Phụng cho sau khi lấy chồng, chồng tử trận nhưng cuộc sống của 3 mẹ con Phụng không vất vả.
Năm sau chồng của Hậu tử trận, Hậu nuôi đứa con gái của mình bằng rau quả Hậu hái trong vườn nhà gánh ra chợ bán.
Tháng Tư đen 1975, Phụng rủ Thủy Tiên ra bán chợ trời kiếm sống, hai đứa bán buôn đủ thứ từ cây bàn chãi đánh răng đến con búp bê nhựa và cả quần áo cũ, một đứa "me" cong an, một đứa bán, thấy bóng "cá vàng" hai đứa hốt hoảng chạy thục mạng.
Giải phóng vô, cả xóm bầu Phụng làm "tổ phó an ninh" thấy chữ "an ninh" ngầu quá, Phụng hoảng nhưng mấy bác và cả Thủy Tiên, Hậu nháy mắt, Phụng "dạ" với công an khu vực chịu làm, trên đường về Phụng kêu trời nhưng anh Tính, anh Hoài nói:
- Xóm mình có mấy thằng làm "ăn ten" cho công an, em dạn nói, em nắm tốt hơn, để mấy thằng nớ nắm xóm mình chết.
Sáng hôm sau, công an khu vực đem con dấu, sổ tạm trú tạm vắng giao cho Phụng cười và nói nhẹ thôi:
- Tổ phó an ninh của tổ ni là dân buôn lậu hí.
Phụng trả treo:
- Buôn lậu là buôn chi, buôn mấy cái áo rách mấy cái quần rách về giặt đem ra chợ bán kiếm gạo nuôi con, răng anh nói tui buôn lậu.
Làm tổ phó an ninh, những lần họp bán nhu yếu phẩm ưu tiên, lúc nào Phụng cũng đưa danh sách mấy bà có chồng đi cải tạo được mua ưu tiên, có lần Phụng bị bà Dung làm nghề dạy học nhà ở đầu xóm cự:
- Sao lần nào mua hàng ưu tiên cũng là mấy bà có chồng cải tạo, phụng trả treo:
- Rứa thì lên danh sách cho bà mua hả" bà lãnh nhu yếu phẩm ở trường rồi, chồng người ta đi cải tạo mình phải giúp đỡ người ta, bộ muốn dồn người ta vô chân tường hả" bà thắc mắc cứ đi kiện đi, kiện tới đâu tui hầu tới đó.
Tắt đài.
Xóm Phụng có bà Quỳnh, chồng là thiếu tá nhảy dù, trước ngày mất nước lính của chồng đưa con gái đến ở đợ cho bà thiếu tá, suốt ngày đánh mắng người làm vang cả xóm, chồng về phép thấy vợ đánh mắng người làm rầy vợ:
- Tại nó nghèo nó ngu nên mớiphải làm cho nhà mình, khôn như bà nó đã là bà chủ giống bà, la ít ít thôi, để đức cho chồng con nhờ.
Mất nước, chồng đi cải tạo, bà Quỳnh ra chợ buôn bán quần áo cũ như Phụng với Thủy Tiên, bà xin bán chung, cuối ngày lời chia ba, nhưng 2 đứa không dám vì bà dữ quá, với lại 2 đứa không ngu, 1 đứa bán, 1 đứa me công an là đủ, hùn chi để phải chia 3.
Không ai me công an cho bà bán nên bà bị hốt hàng hoài, có lần cả người lẫn hàng bị hốt, 8 giờ tối bà nhờ người về nhắn Phụng tìm cách bảo lãnh (tổ phó an ninh) công an bót "con gà" biểu phải có 10 chữ ký của phụ nữ trong tổ ký vô đơn bão lãnh, Phụng đi 7 nhà trong xóm năn nỉ xin ký, còn ba nhà của Phụng, Thủy Tiên và Hậu ký khỏi năn nỉ, đủ 10 chữ ký Phụng quay lại bót "con gà" bão lãnh bà Quỳnh, bà Quỳnh làm tờ cam kết không tái phạm nhưng rồi về vẫn "tái phạm", không bán lấy chi thăm nuôi chồng cải tạo, lấy chi nuôi bảy đứa con thơ. Lần nào qua nhà tổ trưởng họp, mạ của Phụng cũng níu áo dặn:
- Ai nói chi thì nói, làm thinh nghe rồi về nghe con.
- Dạ, mạ.
Nhưng dạ, mạ thì dạ, họp, tổ trưởng nói nhiều quá bà con cứ ngủ gục, Phụng dơ tay xin nói:
- Dạ! thưa tổ trưởng, tổ trưởng làm ơn nói "túm" lại dùm để bà con về nghĩ ngơi sáng mai bà con phải đi lao động, dạ, bác Hồ dạy, lao động là vinh quang.
Nhiều tiếng cười nỗi lên, tổ trưởng "quê" nói vớt vát vài câu rồi giải tán.
Năm 1991 vợ chồng Thủy Tiên dắt thằng con trai đi Mỹ diện H.O
Năm 1993 ba mẹ con Phụng đi Mỹ diện ODP.
Chỉ còn hai mẹ con Hậu ở lại quê nhà.
Ở Mỹ, thỉnh thoảng Phụng viết thư về thăm Hậu. Hậu báo tin từ Mỹ Thủy Tiên gửi tiền về xây nhà, giờ nhà Thủy Tiên khang trang lắm rồi, ở Việt Nam thân nhau nhưng qua My,õ Phụng liên lạc mấy lần thấy ThủyTiên không mặn mà nên thôi, tình cờ đi chùa Bát Nhã bên Rosemead Phụng gặp vợ chồng Thủy Tiên, Tiên vẫn gầy như con khô hố, hỏi thăm Tiên nói Tiên nhận hàng shop may tư về may gia công, chồng phụ với bạn sơn nhà, sửa nhà.
Định cư ở Mỹ được mấy năm, Phụng về Việt Nam, gia đình ở Đà Nẵng không còn ai, Phụng thuê khách sạn ở, khách sạn Hoa Sen ở trung tâm thành phố, rẻ thôi, chỉ $10 đô la một ngày, tại khách sạn Phụng gặp vợ chồng Thủy Tiên, Tiên cũng đang thuê phòng ở đó, gặp bạn Phụng mừng hỏi thăm rối rít nhưng bạn không mừng lại thấy mặt bạn đỏ, Phụng hỏi:
- Tiên bịnh hả"
Tiên chỉ ừ rồi kéo tay chồng đi.
Về thăm lại xóm cũ, vô nhà Hậu, Phụng thấy Hậu đang phơi quần áo, nguyên 1 sào dài toàn hàng "xịn" Phụng nghĩ bụng chắc là Hậu không làm vườn nữa, bắt chước Phụng bán hàng "sida", bé Hiền chỉ sào quần áo đang phơi rồi nói với Phụng:
- Từ ngày dì Tiên ở Mỹ về, sáng nào mẹ con cũng giặt 1 thau áo quần của gia đình dì Tiên bỏ cho mẹ con giặt.
Phụng nhìn bạn, bạn vẫn cười hiền và khoe:
- Tiên về cho Hậu $50 đô la, nhờ Hậu giặt đồ, bé Hiền làm công nhân trên Hòa Khánh, tháng nào nhiều lãnh cao lắm cũng chỉ được 7,8 trăm ngàn, Tiên cho hậu 50 đô, mỗi ngày chỉ giặt 1 thau đồ, lời chán.
Phụng nhớ ngày chưa đi Mỹ, mỗi lần Tiên có giấy báo thăm nuôi chồng, Phụng với Tiên bán hàng về trễ hơn mọi ngày, ngồi nán bán thêm có thêm tiền mua quà bới xách, Phụng mua đường, bột ngũ cốc đưa bạn, gánh rau của Hậu cũng nặng hơn mọi ngày, đu đủ, mít trong vườn nhà còn non Hậu cũng hái bán để có thêm tiền phụ với Tiên.
Những ngày đó, bộ ba nhưng Hậu thân với Tiên hơn Phụng, hai đứa hẹn nhau làm sui, Hậu khen thằng con của Thủy Tiên hiền, lễ phép, "nồi nào úp vung nấy", Phụng cũng mừng cho hai bạn, nếu làm sui nhau thì hai nhà thêm thân.
Phụng ghé thăm vợ chồng anh Hoài, hỏi thăm Thủy Tiên ở Mỹ làm chi mà giàu có, gửi tiền về xây nhà nhưng về không ở, chê nhà không có máy lạnh, biểu chồng qua Non Nước thuê phòng khách sạn Fuma 1 ngày 100 đô.
Phụng lảng sang chuyện khác, không nói Tiên ở khách sạn Hoa Sen giống Phụng, chỉ 10 đô 1 ngày, không phải ở Fuma 100 đô 1 ngày, Phụng nghĩ bụng:
- Thôi kệ, lâu lâu làm thinh để Tiên "nổ" 1 lần cho oai hèn chi nãy gặp Tiên từ trên lầu khách sạn Hoa Sen, Phụng thấy Tiên đỏ mặt khi Phụng hỏi thăm.
Từ chuyện khách sạn, trước ngày về Việt Nam con gái Phụng được chủ tiệm Nail nơi con gái Phụng làm cho vé free ở khách sạn Wynn 3 ngày 2 đêm, khách sạn Wynn vừa khánh thành với hơn 6 ngàn phòng, ban đêm từ tầng 58, Phụng ở trong phòng nhìn toàn thành phố Las Vegas sáng rực ánh đèn, căn phòng mẹ con Phụng ở sang trọng quá, bâng khuâng nghĩ lại thời bao cấp ở Việt Nam, mùa đông trời Đà Nẵng mưa dầm, mưa thúi đất, không chạy chợ được, ba mẹ con Phụng ăn khoai trừ cơm, căn nhà ẩm ướt tối đen ngày cũng như đêm vì không có tiền đóng tiền điện, giường nằm rệp bu đầy, cũng xong một kiếp người.
Con gái Phụng mua vé dắt mẹ đi coi show ca vũ nhạc kịch ở khách sạn Wynn, 1 vé 125 đô, ngày thường nhưng khách ngồi chật rạp, cuối buổi diễn khán giả đứng lên vỗ tay liên hồi, niềm vui của diễn viên là những tràng pháo tay của khán giả, xem văn nghệ của người rồi nhớ văn nghệ của mình, về Saigon Phụng ra rạp Hưng Đạo xe hát, ca sĩ nào khán giả không thích, cứ hò vô tư:
- Dzô! Dzô, hát dỡ quá, dzô, dzô.
Chẳng biết khán giả nước mình tiếc chi tiếng vỗ tay, hát hay thì vỗ tay nhiều, hát dở thì vỗ tay ít, rứa thôi.
Hằng ngày về thăm Hậu, ngang căn nhà cũ Phụng ở ngày xưa giờ chủ đã lên lầu, nhà Phụng ở ngày xưa là căn nhà cổ, mùa hè mát, mùa đông ấm, trước sân nhà, mạ của Phụng trồng những chậu lan tím, trưa hè mạ ôm chồng nón lá cũ ra che nắng cho từng chậu lan, giờ về chỉ còn: Dấu xưa xe ngựa hồn thu thảo / Nền cũ lâu đài bóng tịch dương.
Mạ của Phụng cũng mất lâu rồi, cuộc đời chỉ là sắc sắc, không không.
Sau nhà Phụng ở chỉ cách hàng tre là nhà bác Lê, ba của Hậu, sang nhà chơi với Hậu Phụng thấy hàng ngày bác Lê ngồi trên phản gỗ, bác ở trần cầm áo đập quanh người, đôi mắt bác đã mờ, Phụng trách bạn sao không lau mình cho bác để bác cứ cầm áo đập quanh mình, Phụng trách bạn mấy lần Hậu mới kể:
- Mấy năm trước ba của Hậu ăn ở với bà bán ve chai có bầu nhưng ba của Hậu không nhận, đẻ xong bà bán ve chai cho con bú no trải chiếu cho con nằm trên đất quảy gánh ve chai kiếm sống, đứa bé đã bị kiến cắn, mờ mắt và đã chết vì kiến cắn.